The Project Gutenberg EBook of La liturgio de l' foiro, by Jorge Camacho

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

** This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg eBook, Details Below **
**     Please follow the copyright guidelines in this file.     **

Title: La liturgio de l' foiro
       (Elementoj por ekzegezo)

Author: Jorge Camacho

Release Date: December 9, 2007 [EBook #23586]

Language: Esperanto

Character set encoding: ISO-8859-3

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA LITURGIO DE L' FOIRO ***










LA LITURGIO DE L' FOIRO

(ELEMENTOJ POR EKZEGEZO)

KUN SUPLEMENTO




Jorge Camacho




unua publika eldono, marto 1999
kopirajto (c) će la aýtoro kaj la eldonejo
eldonas Progresema Esperanto-Forumo
Jakvo Schram
Hof ter Bekestraat 49
BE-2018 Antverpeno
Belgujo




Enhavo

La liturgio de l' foiro

  Manifesto de Raýmo
  Notoj
  Glosoj
  La aýtoro
  Bibliografio

Suplemento

  Falsaj nomoj -- kiaj homoj?
  [Letero], de Probal Daţgupto
  Al la buţo de oni neniu povas ordoni
  Intertempe ni legis . . .
    Pakto nigre sur blanko
    Pakto por la Esperanta Civito
    Forumo por la Esperanta Civito
  Esperantujo apartenas al ćiuj, de Jouko Lindstedt
  Ne tuţu esperantistojn, de Renato Corsetti
  [Pri "eminentaj" esperantistoj], de Claude Piron
  Lastsekunda informo
  Poezia angulo: 452 farenhejtoj




  Kara ________________,

  Du gazet-eldonistoj esperantujaj afable rekomendis,
  ke mi ne aperigu la ći-sekvan tekston libretoforme.
  Bonvolu do legi řin ne kiel artikolon por la
  řenerala publiko, sed estiel privatan leteron, kiun
  mi sendas al diversaj kolegoj kaj geamikoj.

  La aýtoro.




Manifesto de Raýmo


1. Krizo de identeco

La subskribintoj konstatis kontraýdiron en la sinteno de la
esperantistaro, kvazaý konflikton inter idea superegoo kaj egoo:
nia superegoo igas nin prediki al la aliaj homoj pri kelkaj mitoj
-- la dua lingvo por ćiu; la angla lingvo estas nia malamiko; UN
devas adopti Esperanton; ktp -- kaj laýdegi la lingvon eć
neobjektive okaze de intervjuo; samtempe, inter ni, ni řuas kaj
aplikas Esperanton laý tio kio ři efektive estas, sendepende de
la pracelaj sloganoj. Tio ja estas krizo de identeco, kaj ni
sentas la neceson motivi nian esperantistecon per io pli kohera.

2. Kritiko de praceloj

Ni kredas ke:

a) la oficialigo de Esperanto estas nek verţajna nek esenca dum
la 80-aj jaroj -- oni havu alternativajn celojn;

b) la faligo de la angla lingvo estas nek tasko nek zorgo de la
esperantistoj: finfine la angla rolas nur kiel _help_lingvo,
analoge al la franca siatempe (eć malpli grave ol iam la franca
mem); Zamenhof neniam proponis al la E-movado kiel celon
kontraýstari la francan, ćar por Esperanto li antaývidis pli
valoran alternativan rolon.

3. Niaj celoj

Ni celas disvastigi Esperanton por pli kaj pli, iom post iom
realigi pozitivajn valorojn:

a) propedeýtiko por lingvoinstruado;

b) kontaktoj inter ordinaraj homoj;

c) kontaktoj sendiskriminaciaj;

ć) novtipa internacia kulturo.

Lige kun la lasta valoro, ni emfazas ke la serćado de propra
identeco igis koncepti esperantistecon kvazaý la apartenon al
mem elektita diaspora lingva minoritato. La kresko de niaj fortoj
kaj la aliřo de novaj homoj estas nepre kondićitaj de la
konsciiřo pri tiuj ći valoroj.

4. La kongresoj kiel vojo al kresko

Internaciaj kongresoj kaj renkontiřoj estas esencaj por la
asimiliřo de homoj al nia lingva komunumo: necesas unuflanke
kongresi pli ofte inter ni, kaj rezervi la kunsidadon de
gvidorganoj al apartaj funkciulaj kunvenoj, laý la modelo de la
TEJO-seminario en Strasburgo (junio 1980), kaj aliflanke necesas
fortigi la uzon de Esperanto kiel laborlingvo en fakaj
konferencoj internaciaj, laý la modelo de la
Freinet-instruistoj.

5. Ni posedas formon kaj enhavon

Ni kredas ke la unua jarcento de Esperanto pruvis la taýgecon de
la lingvo por esprimi _ćion_; meze de la 80-aj jaroj, komence de
la dua jarcento, ni devos ekmontri al la mondo ke ni kapablas
ankaý diri _ion_ -- ion kulture originalan kaj internacie
valoran.




La liturgio de l' foiro

(Elementoj por ekzegezo)


  Estas konate, ke amatoro, kiu unuafoje suriras
  scenejon, tuj kredas sin genia. (Nu, genia li estas
  ćefe kiam li provludas tute sola antaý la spegulo
  en la banćambro). Kaj estas malfacile komprenigi al
  tiu geniulo, ke li eble povus plibonigi sian ludon,
  ke lia aktorado eble ne estas tiel perfekta kiel li
  supozas . . .

  Georges Lagrange


_En la komenco estis la Manifesto de Raýmo_. La someron de 1980,
en la finna urbo Rauma, proklamiřis la t.n. Manifesto de Raýmo
kadre de la 36a Internacia Junulara Kongreso de TEJO. Ćefaj
aýtoroj de la dokumento ţajne estis la unuaj tri subskribintoj
(precipe la plej unua el ili): Jouko Lindstedt, Giorgio Silfer
(pseýdonomo de Valerio Ari) kaj Amri Wandel. Řis la fino de tiu
jaro aliřis ć. 80 pliaj subskribantoj. Unu el ili, la
Kooperativo de Literatura Foiro (LF-koop), sur la pařoj de la
samnoma revuo, vidis en la proklamado naskiřon de novtipa
esperantismo, nome _raýmismo_, kiun LF řis nun prezentas kiel
sian ideologion kaj programon.

Dek sep jarojn poste malmultaj konsentas pri la signifo de la
vorto _raýmismo_; nur řia etimologio restas klara. Blazio Vaha
(naci-skribe: Balázs Wacha) protestas, ke "neniu objektive
studis la 'tutan' historion de la raýmismaj diskutoj; _Sojle_,
studo de Sándor Révész pri řia komenca
etapo, ne estas aperinta" (VAHA, p. 27). Aldo de' Giorgi same
protestas, ke "Silfer inventis la Manifeston de Raýmo kaj
kredigas esti trovinta savigan, miraklan panaceon por nia tuta
movado" (de' GIORGI, p. 26), sed surprize aldonas ke "ankaý mi
ćiam taksis min iaspeca raýmisto. Sed senbezone de manifestoj,
de karismaj [*] kondotieroj". Kontraste, Lindstedt mem skribas:
"En la junařo mi kunverkis la Manifeston de Raýmo, sed nun mi
rimarkis, ke ne nur ekzistas la teksto de la manifesto, sed
ankaý io, kio nomiřas 'raýmismo' kaj havas entuziasmajn
subtenantojn kaj konvinkitajn kontraýulojn. Io ţanřiřis en
miaj verdaj okulvitroj: mi ne plu sentis min kiel 'raýmiston',
kion ajn tio signifas" (LINDSTEDT, p. 329).

Oni atentu la adjektivon _iaspeca_ en la vortoj de De' Giorgi.
Ři paralelas sindifinojn kiel '_iaspeca_ ekologiisto',
'_iaspeca_ feministo' aý '_iaspeca_ pacisto'. La adjektivo fakte
signifas _alispeca_, kaj implicas la ekziston de du ismoj, unu
ortodoksa [1] (ći-kaze la raýmismo de LF), alia heterodoksa (la
raýmismo iaspeca). Similan ideon skizas Nikolao Gudskov: "Do,
'raýmismo' laý la spirito estas ćefa vivkoncepto por la
esperantistaro almenaý de la hodlera epoko, almenaý implicite,
kaj en 1980 la banala ideo estis nur iom pli klare kaj malkaţe
vortumita" (GUDSKOV, p. 12).

Lindstedt eksplicite detiras sin de la ortodoksa varianto, dum
Vaha konceptas raýmismon kiel tuton pli vastan. Claude Piron
esprimas sin pli detale: "Pri multo en la spirito de la Raýma
Manifesto mi plene konsentas. Fakte, miaj kritikoj, aý, eble pli
řuste, la sento, ke mi situas alimaniere ol la aýtoroj, rilatas
nur al la du unuaj punktoj. Sed pri la tri lastaj punktoj mi
samopinias" (PIRON 1994, p. 8). Bela konfuzo, ću ne? Kiom da
kapoj, kaj kiom da punktoj, tiom da raýmismoj! Nu, en tiu ći
eseo mi pritraktos nur la raýmismon ortodoksan (mi ne tempas nek
paciencus tralegi kaj analizi tiom da materialo). Laý mia tezo,
řiaj nunaj defendantoj transsubstancigis la kvin punktojn en
ordonojn aý dogmojn kaj la manifeston mem en dekalogon. Por fari
klaran distingon disde ćio alia kaj por uzi precizan terminon,
en la ći-sekva teksto mi nomas řin _foirismo_, laý la nomo de
l' kooperativo kaj la revuo.

Kio estas foirismo? Ni legu unue, kiel řin difinas foiristoj
mem: "Ni sekvas la Raýman vojon, kiu kondukas al la atento pri
la dialektika rilato inter nia mikrosocio kaj la makrosocio
(prefere ol varti iun teorian internaciecon laý UN-skemoj) kaj
paralele gvidas al la valorigo de la kulturo (literatura, muzika,
bilda) kies radikoj ćerpas el la konstato ke esperantisteco
rolas kvazaý la aparteno al mem-elektita diaspora lingva
minoritato" (SILFER 1994, p. 212). Samartikole Silfer aldonas, ke
"Esperanto ne estas internacia helplingvo, sed transnacia
kulturlingvo. Tio fakte estas la kvintesenco de raýmismo rilate
al la lingvo". La ligon inter ći konceptoj pri esperanto kaj
esperantisteco ni trovas pli evidente en la dua artikolo de la
statuto de Esperanta PEN-Centro, kiu deklaras unu el siaj celoj
"firmigi će siaj membroj la konscion pri aparteno al unika
komunumo, kvazaý _al mem elektita diaspora lingva minoritato_
(_Manifesto de Raýmo_), kaj konsekvence uzi esperanton ne kiel
internacian helplingvon sed kiel transnacian ćeflingvon" (SILFER
1995, p. 23).

Nekonanton de foirismo unue surprizus ne la enhavo de la frazoj,
sed ilia stilo. Karakterizas řin aparta lingvaĽo facile
rekonebla post kelkaj legoj: _mikrosocio_, _makrosocio_,
_diasporo_, _lingva minoritato_, _transnacia ćeflingvo_.
Preskaý ćiuj paradas jam en la manifesto, kune kun: _identeco_,
_superegoo_, _egoo_, _pracelo_.

La paron _makrosocio_ / _mikrosocio_ oni trovas konstante en
foirismaj tekstoj. Ři paýsas parojn kiel _makrokosmo_ /
_mikrokosmo_ aý _makroekonomiko_ / _mikroekonomiko_. Malfacilas
kompreni la uzon de ći sciencaj vortkomencoj en manifesto
destinita al la tuta esperantistaro, ćefe tial, ke ći-okaze
ambaý prefiksaĽoj ne vere rolas, sed nur impresas kiel
fakvortoj. _Makrosocio_ estas centprocenta sinonimo de _socio_;
per _mikrosocio_ oni laýplaće komprenu _la esperantistaro_, _la
Movado_, _la esperanta komunumo_ aý _Esperantujo_. Ći lastaj
kvar esprimoj difinas la sintenon de la parolanto rilate la
esperantistojn kiel tuton: ću ni estas nur aý ćefe samlingvaj,
samideaj, samcelaj, samkulturaj aý kvazaý samlandaj, ekzemple.
Ću _mikrosocio_ volas diri, ke ni estas miniaturo de la socio,
ia spegula minisocio [*] aý, tutsimple, soci-eto? Ţajnas al mi,
ke, kun la signifo _socio ene de la socio_, ři senprobleme
aplikeblas al, ekzemple, komunumo de mormonoj aý de atestantoj
de Jehovo en medio sen- aý ali-religia, ćar tiuj kredoj muldas
la sociecon de grupo řis plej etaj detaloj. Kontraste, ne sonas
kredeble paroli pri _mikrosocio_ de esperantistoj, ţakludistoj,
violonludemuloj aý sangodonantoj. En frazero kia 'la dialektika
rilato inter nia mikrosocio kaj la makrosocio', la foirisma stilo
sonas pseýdoscience.

Mi daýre miras pro la populariřo de _transnacia_ anstataý
_internacia_ kaj _sennacia_, al kio ne malgrave kontribuis la
itala Radikala Partio. Kion ři signifas, kion novan ři
kontribuas -- neniu scias. Mi trovis nur unu provon difini
řin (LEYK 1987, p. 13), laý mi sensukcesan. Same taýgus
_preternacia_ kaj eć _malgraýnacia_, sed al ili mankas la
dezirata grado de modeco.

Temas do nek pri sinonimoj (laý PIV, "vorto havanta řuste la
saman sencon kaj uzatecon kiel unu alia [vorto]" aý "vorto
esprimanta la saman ideon kiel alia vorto, sed ne uzata en la
sama ćirkaýteksto, kun la samaj nuancoj aý en ćiuj ties
sencoj") nek pri eýfemismoj ("uzo de nepreciza dirmaniero por
mildigi la krudecon de aparta vorto"), kiel kaze de la t.n.
_politike řusta_ aý _politike korekta_ [2] esprimado. La novaj
vortoj distordas la pritraktatan koncepton kaj verdire _mildigas_
nur la kompreneblecon de la frazo. Ći-sekve mi nomos ilin, laý
la nomo de ilia plej konata lanćinto kaj uzanto, silferismoj aý
silferonimoj.

Silferonimoj tamen ne estas senfunkciaj. La decido de foiristoj
bapti sin _raýmismo_ jam dekomence montris la volon fari
distingon disde ćiuj aliaj. Ofte oni komparas la esperantistaron
kun sekto, ćar de ekstere multaj movadaj tradicioj aspektas tre
suspektinde. Nun oni permesu al mi nomi foirismon sekto, sed
sekto ene de Esperantujo, el vidpunkto ne ekstera, sed propra al
esperantistoj mem. Mi celas ne tiujn danřerajn sektojn kiuj, per
kidnapado [*] de infanoj aý cerbolavado de siaj membroj, regule
plenigas pařojn en la internacia Ľurnalaro, sed la vorton
_sekto_ en la dua senco PIVa. Mi ne parolos pri _skismo_, ćar
foirismo řis nun nek sukcesis dudividi la esperantistaron (kiel
Ido siatempe) nek naskiřis el frakcio disiřinta, ekzemple, elde
UEA aý alia internacia organizo.

(Parenteze: kiam, antaý du-tri jaroj, iu Thomas Hamilton
mortpafis dekkelkon da infanoj en ilia lerneja gimnastejo en
Dunblane, Skotujo, mia angla amiko Matthew Perret provis inciti
min dirante, ke Hamilton membris en la loka E-grupo; temis pri
blago, sed ja verţajna. Mi same ne mirus, se la anoj de la sekto
Ćiela Pordo, mortigintaj sin pasintjare en Usono por aliři al
la kometo Hale Bopp, estintus esperantistoj. Necesas nur
pacienci, řis frenezulo el la verda tendaro mortigos sin aý iun
alian, grave kontribuante al la propagando de nia afero).

Fakte, la komparo kun religiiřantaj sektoj (ći-kaze en la unua
senco PIVa) montriřas fruktodona analizilo. Ni do plu metaforu.
Jen ni vidas grupon de memproklamitaj herezuloj aý parolantoj de
la vero. Ili diskonigas manifeston. Tuj sekve ili sin rebaptas
kaj samtempe metas distingan baron per starigo de ţiboleta
lingvaĽo. Per tio komenciřas la instituciiřo de l' deviacio.
Sian heterodoksecon ili flirtigos laýbezone, kvankam praktike
ři jam transformiřis en novan ortodoksecon: nun herezas la
ceteraj.

Ni legu, kion diras Piron pri la manifesto: "Unu el řiaj
trajtoj, kiu jam okulfrapis al mi je řia apero, kaj kiun mi
forte resentis relegante řin, estas la volo de apartigo, kiu
esprimiřas en ři. Ři dividas la esperantistojn en du grupojn:
estas _ili_, kaj estas _ni_. Subkomprenate: _ili_ estas
malpravaj, _ni_ estas pravaj; _ili_ estas fuţuloj, homoj kun
idealismaj, nerealismaj celoj, _ni_ diskrevigis la mitojn kaj
objektive vidas; _ili_ elektis neřustan vojon, la řustan vojon
elektis _ni_. Tiu divido ţajnas al mi neřusta. Ři metas
rigidajn limojn en realo diversa, moviřanta, fleksebla, kiun tia
simplismo ne povas kapti. [. . .]. Fakte, mi supozas la psikan
me¶anismon, kiun oni nomas projekcio. Tuj kiam oni dividis
komunumon en du partojn, _ili_ kaj _ni_, tiuj 'ili' alprenas
simplisme skizitajn fikarakterizojn, kiuj apartenas pli al la
imago ol al la realo. Ekzemple, mi neniam renkontis
esperantiston, kiu favoris 'faligon de la angla', kiel diras la
Manifesto, aý kredis je ebla oficialigo de esperanto en la 80aj,
eć en la 90aj jaroj. Tia priskribo estas karikaturo koncerne la
parton de la esperantistaro, pri kiu mi havas sperton" (PIRON
1994, p. 1).

Mi citu ankoraý el la sama prelegteksto (p. 2): "Fakte, estas
interese, ke la apartigemo, kiu laý mi karakterizas la
Manifeston, troviřas sur tri niveloj: en la homaro [. . .], en
la esperantistaro [. . .] kaj en la individua esperantisto mem,
kio aperas en la unua punkto, titolita _Krizo de identeco_. Tie
la aýtoroj notas će esperantistoj dividon inter superegoo
predikema kaj mit-ama, kaj egoo, pro kiu, laý ili, ni simple
řuas esperanton inter ni". Post argumentado el la vidpunkto de
psikolog(i)o, Piron konkludas: "La divido inter superegoo kaj
egoo do ţajnas al mi neřusta, plia konkretigo de ia, verţajne
nekonscia, bezono partigi kaj apartigi. Cetere, eblas bedaýri la
uzon de fakterminoj en řenerala teksto: oni povus diri la samon
pli simple kaj klare".

Restas tamen klara la funkcio de silferonimoj: apartigi, salivige
Ľongli per la lingvo, kaj imponi al laikoj. Ći patino el
esprimoj literaturaj, greklatinaj, modkulturaj kaj
pseýdosciencaj igas la manifeston netuţebla kaj, do,
nerefutebla. Silferonimoj havas kiel objekton ne ion obscenan aý
hontindan, nek ion akcesoran aý banalan, sed precize la
komunaĽojn kaj komunejojn de l' esperantistaro. La sistema
renomado havas celon alproprigan aý, alivorte, magian. Ni
retrovas la batalon ankaý en unuopaj sintagmoj: anstataý 'la
fina venko', jen 'la Raýma vojo'. Tre interesa montriřas la
anatemo _pracelo_. Okulfrape ři similas al la origina peko de
Adamo kaj Eva, t.e. al la _prapeko_. Tial, sen granda troigo, ni
povas repreni la komencan frazon de ći eseo kaj reverki řin
laý la modelo de Lejzerowicz, por ke ni vidu foirismon kia ři
sin manifestas:

  "En la komenco la Senkorpa Mistero kreis
  Esperantujon. Kaj Esperantujo estis senforma kaj
  ¶aosa, kaj mallumo estis en ři. Kaj la Senkorpa
  Mistero diris: Estu lumo; kaj fariřis la Manifesto
  de Raýmo. Kaj la Spirito vidis la Manifeston, ke ři
  estas bona; kaj la Spirito apartigis Raýmismon de
  Pracelismo. Kaj la Spirito nomis Raýmismon Eterna
  Tago, kaj Pracelismon kaj Finvenkismon nomis Nokto.
  Kaj estis vespero, kaj estis mateno, unu tago."

Ne pro nenio skribas Nikola Raţić [3], ke "tiuj kiuj predikas
finvenkismon fakte praktikas raýmismon, dum la raýmistoj
asertas ke ili fakte gvidas al la vera venko"! (RAŢIĆ, p. 185).
Kaj, kiel okazas al religiiřantaj herezoj aý sektoj, la agoj de
foiristoj ofte identas la samajn farojn, kiujn ili kritikas.
Ekzemplo: la konstantaj akuzoj ćefe kontraý UEA pri
_desuprismo_ [4] kaj _piramidismo_. Per tio foiristo celas, ke
UEAn karakterizas piramida strukturo, kie ćiuj decidoj venas de
supre, de la unu- aý nurkelk-homa pinto. Nu, samo direblas
rilate la renoman Kooperativon de Literatura Foiro: ćion decidas
Giorgio Silfer kaj Perla Martinelli, malgraý la diversaj maskoj,
postenoj kaj subskriboj, malgraý la ofica karuselo. La decidoj
venas de supre, sed de malpli supre, tiel ke demagogo kiel mi tuj
ekpensas la vorton _demalplisuprismo_ por epiteti la agmetodojn
de la kooperativo. Temas pri piramideta strukturo kun pluraj
pajlohomoj, kiel nun Marco Picasso, surscenigantaj simplan
farson: Silfer rolas kiel sekretario de KCE, Martinelli ekzemple
kiel _redaktorino de Heroldo_, sed finfine la intrigo reduktiřas
al la kuirejaj planoj de geedza paro. Ili bonţancas kalkuli je
la helpo de homoj afablaj kaj simpatiaj kiel sinjoro Ljubomir
Trifonćovski, _ćefredaktoro de LF_, sed kiu nuntempe agas kiel
efika, obeema sbiro; rilate min kaj kolegon Jouko Lindstedt (pri
tio poste), Ljubomir pruvis sin _intelekte malhonesta_ [5] (kaj
mi, sincere, ne komprenas kial, ćar ţajnas ke li ne dependas de
kooperativa salajro por sin vivteni). Prefere ni transiru al
zoologia komparo: LF-koop havas polpan strukturon, kun tentakloj
obeantaj la unusolan kapon. Aparte trafa montriřas ći-kuntekste
la PIVa difino de 'cefalopodo': _"Klaso de moluskoj, kies kapo
estas ćirkaýita de 8 aý 10 brakoj, kaj kiuj povas plejofte
sekrecii inkosimilan likvaĽon por sin kaţi"_.

Nenio nova pri polpoj, nenio nova će Alpoj. Foirismo
instituciiřis jam de komence. Aý, pli řuste, ři estis kaj
restas produkto de institucio, produkto kreita kun la celo
pluvivi, pluvivigi sin, kaj ekspansii. Ekspansiemon pruvas la
movoj de l' tentakloj dum la lastaj jaroj: Kultura Centro
Esperantista, Internaciaj Floraj Ludoj, [La] Kvinpetalo, Svisa
Esperanto-Societo, la Akademio, Heroldo . . . Ni vidos poste, ke
tiucele LF-koop bazas sin sur la ideologio plej facile
disvendebla ći-epoke, nome naciismo en sia varianto gentisma
(aý, kiel modas diri, _etnisma_). Sed foirismo _endogmiřis_ (ne
konfuzu kun la Waringhien'a prononco de _endormiřis_, almenaý
en la filmo _Angoroj_), instituciiřis ankaý simbole. Ne nur
řia lingvaĽo, pletora je silferonimoj kaj eýfemismoj, sed
ankaý la _kvinpetalo_, avataro de la tradicia verda stelo kun
rondigitaj pintoj, samtempe ege simila (ću nur hazarde?) al la
_alpa suno_ aý verda sespetalo de Norda Ligo, la partio de la
profesia demagogo Umberto Bossi depostulanta sendependiřon de
t.n. Padanujo [6] disde la itala respubliko.

Foiristoj kritikas ankaý la finvenkismon de UEA-anoj kaj
UEA-istoj. Sed, kiel prave skribis Probal Daţgupto, anstataý
(t.e. en la loko de, en la rolo de) la Fina Venko foirismo kultas
siajn venkojn etajn (DAŢGUPTO, p. 11). Okupas nun la altaron la
akcepto de esperanta sekcio (Esperanta PEN-Centro) fare de
Internacia PEN-Klubo. En stilo identa al tiu de UEA pri la
konsultaj rilatoj kun kaj la rezolucioj de Unesko, la oficiala
koop-gazeto marteladas la ideon, ke por la unua fojo en la
historio de lo [*] homo [7] oni agnoskas esperanton literatura
lingvo. Alinome: la PENa venko. Kvazaý por montri, ke esperanto
estas literatura esprimilo, neprus prezenti ći (f)akton,
apelacii al superaj instancoj kaj aýtoritatoj.

Plej freţan ekzemplon de ekspansiismo, de lukto por povo kaj
potenco, prezentas la Forumo por la Esperanta Civito, en KCE,
Ćaýdefono, de la 8a řis la 10a de aýgusto 1998. En la komenco
estis la vorto, kaj jen ni trovas _civito_. Tial, ke
_esperantistaro_, _komunumo_ k.a. eluziřis, necesis eltiri el la
cerbujo novan terminon, kio devus implici novan koncepton de
esperantismo: ne plu senti sin mondcivitano, sed ano de propra
kaj aparta E-civito. (La neologismo '*demo', retroderivuta el
'demokrato' kaj 'demografio', ne taýgus pro la eventuala
slogano: _Forumo por la E-Demo!_). Refoje la kutima travestia
farso: al la konferenco, kiun gastigas Kultura
Centro-Esperantista, aliřas KCE mem, la du kunvokintoj Esperanta
PEN-Centro (EPC) kaj ERA-Radikala Asocio, kaj LF-koop, kiel
klarigas la teksto de la kunvoko (REDAKCIO). Tiu ći informas, ke
"la partopreno en la Forumo implicas neniun financan ţarřon aý
moralan engařon", t.e., ke ři liberas, sed ke "sufićas akcepti
la proponitan kvintezon kaj sendi aliřon al KCE". La _kvintezon_
(plia silferismo memoriganta pri _kvintesenco_ kaj _sintezo_)
proponis, evidente, LF-koop "por havi minimuman komunan
denominatoron komence de la Forumo". Resumo de la farso: Giorgio
kaj Perla invitas sin mem kaj kelkajn geamikojn al paradejo en
Svisujo; ankaý naivuloj bonvenas, kondiće ke ili akceptas la
kvin tezojn, dogmojn aý aksiomojn de familio Ari-Martinelli.
Brile, ću ne? Aliřanta "establo (societo, redakcio, eldonejo,
kulturcentro ktp)" povas sendi delegiton, tiel ke "nur la
delegitoj rajtos interveni kaj partopreni en eventualaj
voćdonoj. La privatuloj havos la statuson de observantoj, sed iu
ajn delegito povos provizore rezigni je interveno favore al iu
ajn privatulo". Kia grand-animeco, kia malavaro! Sufićas
penseti, kiuj _establoj_ sendos delegiton al forumo kun ći tiaj
kunvokintoj kaj antaýkondićoj por kompreni, ke la rezulto
respegulos la sentojn de la esperantistaro tiel _fidele_, kiel la
lastaj parlamentaj elektoj en Kubo, aý kiel siatempe
referendumoj organizitaj de Hitlero.

Fine la invito diras, ke "la granda espero de la kunvokintoj
estas ke la Forumo ne lanću (nur) novan proklamon, sed ke ři
interpretu precipe la bezonojn de nia parolkomunumo, survoje al
pli alta ţtupo: tiu de (grandparte difinota) civito". Surbaze de
ćio legita řis nun, indas reprodukti kompleta la proponatan
tekston, des pli ke iel temas pri reversio de la manifesto de
Raýmo:

  La kvintezo

  1. La esperanto-komunumo estas diaspora lingva
  minoritato al kiu homoj apartenas pro libera elekto,
  aý pro libera konfirmo kaze de denaskaj
  esperantistoj.

  2. La lingvokono estas la sola komuna distingilo de
  la anoj de ći tiu komunumo. Ćiu alia karakterizo
  (rasa, religia, etna, klasa, seksa . . .) ne gravas
  por difini la apartenon al la komunumo.

  3. Konsekvence, laý la propra naturo, la
  esperanto-komunumo respektas ćiun religian
  (ne)kredon, ćiun politikan opinion demokrate
  esprimitan kaj ćiun kulturan tradicion.

  4. Sed la esperanto-komunumo ne povus evolui se ři
  konsistus nur el disigitaj eroj, indiferentaj unu al
  la alia, konsiderantaj nur la proprajn regulojn kaj
  kutimojn, engařitaj je nura kunekzistado. Civito ne
  estas nur lingvanaro dotita je individuaj rajtoj: ři
  estas ankaý realaĽo kun komuna destino.

  5. Ći tiun komunan destinon forřis la jam 110-jara
  historio de la lingvanaro. Řin atestas la originala
  esperanto-literaturo kaj la komunaj kulturaj trajtoj.
  Řin firmigas la oficialaj renkontoj de la lingvanaro
  mem, sub ćiu formo, de la kurso řis la kongreso.
  Tiuj renkontoj estas esencaj por la vivo de nia
  civito, se ili donas la ţancon reciproke edukiři
  kaj integriři, lerni vivi kune kaj respekti unu la
  alian. Tiurilate, kulturcentroj kaj E-domoj havas
  apartan signifon kaj specifan mision.

Jam nun mi anoncu, ke mi ne sentas min ano de iu tia civito, kio
espereble ne signifas, ke oni provos senigi min je miaj devoj kaj
rajtoj en kontaktoj kun aliaj esperantistoj. La kvin tezoj certe
meritas amason da komentoj, sed unue ni aliru alian flankon de la
afero. Se miaj informoj ne malřustas, en unu el siaj kunsidoj de
1996 aý 1997 EPC parolis pri starigo de ia centro, tegmento aý
similaĽo por la monda E-civito. Ću tia centro bezonatas? Mi tre
dubas. Ekstermovade, UEA estas rekonita kiel reprezentanto de
esperanto kaj Esperantujo, kaj en Esperantujo mem plia centro nur
signifus pli da burokrateco. La celo de la projekto ţajnas esti
starigi tronon, kiu kontentigu la moţtan moţton Silfer. Inter
la unuaj apogantoj de la projekto povus aperi ne nur KCE, EPC,
ERA kaj LF-koop, sed ankaý Svisa E-Societo (civitanino Martinelli
tiam estis řia prezidanto) kaj eć la Akademio, se ći ties
sekretariino Perla sukcesos en la plano ankri řin en Svisujo. Jen
evidenta simptomo de ekspansiismo, kiu konkretiřas en insistaj
provoj depreni de UEA _suverenecon_ super parto de la
esperantistaro.

Nul homon murdis Giorgio Silfer, almenaý laý mia scio. Tial ne
justus kompari lin kun krimuloj kiel Mobutu aý Pinochet, ridinde
kaj plorinde kroćantaj sin al Direktora Trono (la vampireska
Pinochet kiel dumviva senatano), kvankam radike temas pri simila
fenomeno: egocentra deliro. Jen difino: "Deliro estiřas en
personoj nekapablaj akcepti la veron pri si pro nesufića
membildo, kaj povantaj fari eltenebla ći nesufićon nur kreante
bildon kiu ilin ekzaltu, gloru kaj faru tolereblaj antaý si.
Tial por multaj personoj deliro estas eraro necesa kiel maniero
pluvivi biografie, ćar, se ili ne delirus, ili estus nenio. Tial
delirado kutime aperas en la adolta ařo, sed ři image reiras al
adoleskaj revoj kaj fantazioj ne realigitaj eć en grado plej
minimuma. Deliranto aplikas propran logikon: tiun de raciecigo de
fantazitaj elpensoj" (CASTILLA DEL PINO). Kina komparo eble
helpos. En 1941, Orson Welles portretis megalomaniulon en la
filmo _Civitano Kane_. Ni, esperantistoj, baldaý havos la
honoron kaj plezuron spekti _Civitano Silfer_, aý, kiel dirintus
Szathmári, _Perfekta civitano_.

Miaflanke ne temas pri konflikto pro motivoj nure kaj pure
personaj. Ćion dirindan pri la persono Giorgio Silfer mi jam
surpaperigis artikole (CAMACHO 1994) kaj satire (CAMACHO 1993).
Kelkaj rememoros la lastan alineon de _Nefermita letero al la
gazetaro_ (ALŇS), kiu "petas s-rojn Giorgio Silfer kaj
[Jorge Camacho] meti la finan punkton al sia jam tre daýra kaj
sterila plumbatalado". Nu, mi volonte farus tion, se mi povus!
Bedaýrinde LF ignoris la trian punkton de la letero, petantan
"ke ćiuj redakcioj respektu la principojn de Ľurnalisma etiko,
enlasante la esprimon de alipartiaj argumentoj kaj replikoj". Ni
tuj vidos, kiel ři mistraktis i.a. sinjoron Jouko Lindstedt kaj
nun provas ripeti la artifikon kontraý Gian Carlo Fighiera.
Samkiel siatempe mi ricevis helpon de kolegoj kaj amikoj,
ći-foje mi eksentis la bezonon defendi la atakatojn, kio verdire
eblas nur per elmontrado de la fundamentoj de l' spektaklo, des
pli ke la kvintezo anoncas ţtormojn, tempestojn kaj buraskojn.

La reřisoroj de la ći-supre priskribita burleskaĽo, en sia
avido potenci kaj akapari atenton, domařas neniun ajn.
Karakterizas ilin kolektiva, kooperativa paranojo: "Homo kun
_paranoja_ strukturo estas tiu, kiu malfacile pardonas aý neniam
pardonas plene; kiu longe pesas; kiu neniam forgesas ion
pardoneblan; kiu armas sin per fikciaj malamikaj faroj por poste
ne pardoni ilin" (CANETTI, p. 294). La religieco de foirismo
helpas ći-rilate. Ni komencas vidi, ke temas ne pri memstara
pensofluo, sed pri surogato de ideologio solidiřinta en dogmojn.
La manifesto (aý kate¶ismo) de Raýmo certe enhavas ankaý
bonajn ideojn, verdire ne tro originalajn, tiel ke foje oni
aýdas iun diri, ke Juan Régulo Pérez, Privat, Kabe
aý Zamenhof mem estis raýmistoj, antaýmontrantoj de la rekta
vojo, simple ćar ili agis saře, aktivis konkrete, uzis
esperanton estiel normalan lingvon. Ćar la manifesto fariřis
relikvo, la gvidantoj de la sekto uzurpis la rajton interpreti
řin, la monopolon opinii dikte kaj verdikte. Se ie iu
interpretas řin deviacie, LF baldaý aperigas rebaton por diri,
ke la interpreto ne řustas, kiel siatempe Kremlo, kies fosilioj
decidis, kiu interpreto de marksismo-leninismo pravas, kaj la
interpretoj kompreneble ţanřiřis laýbezone, kaj laýsezone.
Efektive, jen Chiasso/Kiaso kiel _mikrosocia_ posteulo de Kremlo,
la Blanka Domo kaj Vatikano. Kiel papoj kaj politburoanoj [*],
ankaý la Giorgio la Unua estas neerariva. En _Literatura Foiro_
kaj la nuna _Heroldo_ (kiun, respekte al Ada Fighiera Sikorska,
oni devus renomi _Literatura Ftiro_ pro ties parazita dependo de
LF) absolute mankas memkritiko. Eć simplajn erarojn pri faktoj
oni ne korektas. Kiu aýdacas opinii libere pri la manifesto, la
kooperativo aý la grafika aspekto de la revuo, tiu punende
pekas.

La ekzemploj abundas. Fine de la tria alineo de tiu ći teksto mi
citis opinion el artikolo de Gudskov. En sia respondo al la
artikolo, Silfer unue adjektivas řin _interesa_, sed fine
aldonas jenan verdikton (SILFER 1995, p. 24): "La aserto de
Gudskov estas intelekte malhonesta, řuste ćar mi estimas lin
tro inteligenta por supozi ke li skribas idiotaĽon". Implicite:
la artikolo estas idiota, nur ţajne inteligenta, kaj krome
malhonesta. Alivorte, la konkludan frazon konsistigas falsa
komplimento trempita en veneno kaj galo. Oni povus pensi, ke ći
maniero refuti ideojn kaj argumentojn atakante ne ilin sed ilian
aýtoron, la homon (t.n. argumento _ad hominem_), estus
esceptaĽo en kultura kaj literatura revuo, des pli en la organo
de Esperanta PEN-Centro! La jarkolektoj de LF bedaýrinde pruvas
la malon. Ni vidu sufiće freţan ekzemplon, la _proceson_
kontraý Jouko Lindstedt, laý la tradicio de la moskvaj
procesoj. Omaře al Mi¶ail Bulgakov, mi prezentos řin sub la
formo de triakta teatraĽeto:


Jouko Lindstedt
(Religia dramo)

Akto 1, sceno 1: LF publikigas la unuan el serio de artikoloj
de Lindstedt pri denaskismo. En ři li citas enteman zamenhofan
tekston (el letero al Kofman je 1901.05.28), pri kiu li
konkludas, ke "ći tie Zamenhof evidente kaj komplete
malpravas" (LINDSTEDT [1], p. 178). Sceno 2: sur la sama pařo
la revuo aperigas kadritan replikon fare de 'François
Degoul, zamenhofologo' (tiel!), laý kiu "la citaĽo de kolego
Lindstedt [. . .] estas tro malkompleta", ćar "Zamenhof
evidente ne celis kvantan sed kvalitan komparon"; la kadro
re-citas el la sama teksto, sed pli amplekse. Akto 2, sceno 1:
LF aperigas en posta numero la duan artikolon pri denaskismo
(LINDSTEDT [2], p. 327-329). Sceno 2: samnumere řin sekvas
letero de la aýtoro al Ljubomir Trifonćovski, ćefredaktoro
de LF, en kiu li eksplicite kaj kun substreko "_malpermesas_
aperigi la duan parton" (t.e. tiun presitan sur la tuj antaýaj
pařoj kontraý la deziro de la aýtoro) kaj "tute _ćesigas_
[sian] kunlaboron kun [la] revuo" (LINDSTEDT [3], p. 330).
Sceno 3: sur la dekstra marřeno de p. 331, graslitera noto
informas, ke "la apudan leteron prof. Lindstedt dissendis
samtempe per elektronika poţto al multaj adresoj, sen ajna
averto al la redakcio de LF, kaj kun dua parto tendence
modifita". Sceno 4: sur la suba dekstra angulo de p. 330 LF
presas leteron de Silfer, (ankoraýa) prezidanto de LF-koop, al
Lindstedt, kiu finiřas jene: "Konklude: via reago estas
maljusta en la tono kaj malprava en la enhavo". Akto 3 (aý
Epilogo): sur p. 334 de la sama numero, en _Novjara
salutmesařo_ (_de baldaýa prezidinto_), Silfer dedićas
duonon de la adiaýo, post dek unu jaroj da gvidado de LF-koop,
al kvin personoj, kiuj "reale seniluziigis [lin] dum ći tiuj
dek unu jaroj" (SILFER 1997 [1]); li asertas, ke "en almenaý
tri, se ne kvar kazoj, [li] kunkulpis eraron pri supertakso de
la koncernataj". Kvankam li aludas ćiujn kvin per nomoj
mitologiaj, Lindstedt identigeblas senprobleme. Indas
reprodukti la finon de ći salutmesařo: "La dua estas mia
malnova amiko Polukso. Mia fido en li transpontis pli ol unu
krizon lian, ligitan interalie al la nombro du: dunumera
redaktoro, dujara ćefredaktoro, dufoja felietonisto . . . Tiel
ke fine mi deduktis, ke liaj krizoj estas periodaj, řis la
lasta, definitiva. Sed LF-koop ne rajtas forgesi kion pozitivan
li faris. Kaj, same kiel la aliaj kvar, Polukso restas en la
historio de LF-koop kiel protagonisto. Ili ćiuj meritas sian
rozon, eć se vento (ankaý ne facila . . .) forblovis la
petalojn kaj nur dornoj restas." Kurteno.


Ću nur hazardo, aý ću jen la vera signifo de la kvinpetalo?
Kaj kia bravaĽo -- amikon knokaýti nomante lin (mense aý
psike) krizema. Post la falo de l' kurteno, kaj refoje laý
Bulgakov, la kapo de Lindstedt ruliřas sur la planko. Mi
subtitolis řin _Religia dramo_ laý la signifo de la hispana
_auto sacramental_, parenco de la inkvizicia _auto de fe_,
portugalece esperantigita kiel _aýtodafeo_. Malgraý la stilo de
la lastaj frazoj, memoriganta pri reklamo de ranca franca
parfumo, la artikolo odoras la metodojn de Inkvizicio. La unua
paţo: ekskomuniki. La dua: obei la devizon 'eksniulon puni'.
Siatempe Giorgio kaj Perla provis pugni min for de la esperanta
areno nomante min antisemito. Tia akuzo, inter parolantoj de
lingvo lanćita de judo, estas la plej proksima ekvivalento de
fizika elimino. Ilia plumpa kalumnio sukcesis makuli mian
reputacion en la komencaj monatoj, sed bonţance mi ricevis
firman apogon de multaj gekolegoj kaj geamikoj. Al Perla kaj
Giorgio mi sincere rekomendas legadon de la impona kaj polemika
verko de Daniel Goldhagen (GOLDHAGEN), por ke ili almenaý estu
iom informitaj pri tio, kion ili skribas, kiam LF dedićas sin al
insultado kaj punbruligoj.

Simile al la fetvo [*] kun la anatemo al Salman Rushdie, LF
aplikas strategion trafe priskribitan de mia preferata verkisto
en la hispana lingvo: "Oni nomas lin 'hundo' aý 'rato' por
anticipi la figuron, laý kiu oni iam povos draţi lin řismorte"
(SÁNCHEZ FERLOSIO 1993, p. 141). Lastatempe iřis celo de
pliaj atakoj kaj ataketoj homoj kiel Georges Lagrange (pro la
decido de [La] Kvinpetalo distanciři de la kooperativo: CONDE
REY) kaj mia amiko Gian Carlo Fighiera (pro ći ties interpreto
de la t.n. aćeto de _Heroldo_ fare de LF-koop: TRIFONĆOVSKI).
Interese, ke unue la polpo proprigas al si la meritojn de aliaj,
por ke poste la ekskomuniko prezentu ći homojn senmeritaj kaj
senvaloraj. Tiam _Robo-koop_ [8], hibrido el la ćefredaktoro kaj
martelmaţino, komencas madzi la kompatindulon. Fakte, jam de
monatoj mi cerbumas, kiel esperantigi la hispanan diron
_¡Vivan las cadenas (y la Inquisición)!_ (laývorte:
'Vivu la katenoj kaj Inkvizicio!'), kiun la madrida plebo kriis
al la fifama kaj fripona reřo Fernando la Sepa (1784-1833)
agitite de la markizo de Cabra kaj ći ties sbiroj. Jen provizora
solvo: _Vivu la Kooperativo! Vivu Literatura Foiro! Vivu!_

Sed ni revenu al la afero Lindstedt. Kial foiristoj trovas la
zamenhofan tekston tiel grava? Kaj ne nur ili: ankaý Reinhard
Haupenthal ţajnas fascinita de la sama fragmento: "Kiaj sařaj
vortoj! [. . .] Amara, desapontiga kaj eć desperiga konstato
restas, ke la grandega plimulto de la esperantistoj neniam
konsekvencis. Ili heredigis al infanoj la nacion kaj la religion,
sed ne la lingvon, kvankam, laý mia profunda konvinko, tio estas
la sola garantio por řia naturiřo kaj transdaýro, se ne paroli
pri la realigo de la sennaciisma idealo de [. . .] Lanti"
(HAUPENTHAL, p. 5). Nu, la pretendoj pri raýmismeco de Zamenhof
respondas al la sama bezono legitimi siajn teoriojn per rekreado
de mitoj, reskribado de la historio, reformulado de la
pasintaĽo: ćio antaýa kio bonas, apartenas al ni. Jen Manuel
de Seabra: "Tuj post la inicado de Esperanto unue Zamenhof
verkis, faris literaturon, enprofundiřis en la Ľus iniciatitan
lingvon. Ja Zamenhof mem estis la unua raýmisto. Ćar, fakte,
kion volas la raýmistoj? Ili volas enprofundiři, krei veran,
profundan kulturon per Esperanto. Sed pro tio oni ne povas diri,
ke ili ne estas finvenkistoj. Simple, ili prefere pli
priokupiřas pri kvalito ol pri kvanto" (SEABRA, p. 27). Pli ol
simple, simplege. Sed por tia rajdado ne necesas la selo! Ke
Zamenhof estis la unua raýmisto, ke Jesuo estis la unua
komunisto, kaj ke raýmistoj okupiřas pli pri kvalito ol pri
kvanto, nu, ćion ći ni jam de longe scias! Nome, laý la vortoj
de Piron, ke foiristoj agas prave kaj saře, dum pracelistoj
malpravas kaj stultas.

Bedaýrinde ne nur Seabra benas foirismon leřere kaj
facil-anime. En junularaj rondoj, kie cirkulas manpleno da
remaćitaj frazoj kaj muelitaj sloganoj, ankoraý estas mode diri
sin raýmisto. En unu el siaj cetere rekomendindaj komiksoj [*]
Arnau Torras skribas, ke LF estas "oazo de kulturo en dezerto de
praesperantismo" (TORRAS I TUTUSAUS, p. 16), kvankam verdire li
devintus paroli pri "kloako da cenzuro en oceanon (aý, modeste,
mareton) de liberpensismo". Eć Aleksander KorĽenkov prezentas
en la revuo _La Ondo de Esperanto_, kiun li redaktas, artikolon
de Silfer, dirante, ke tiu ći "estas plejofte konata kiel la
voćo de la heterodoksa opozicio en Esperantio", kaj nomante lin
'disidento'! (SILFER 1997 [2]). Tamen la afero progresas: en la
41a Internacia Seminario de Germana Esperanto-Junularo
(Traben-Trarbach, 27.12.97- 03.01.98) mi prezentis resumon de tiu
ći teksto en formo de prelego titolita _Demagogoj en
Esperantujo_ kun varma akcepto fare de nombra kaj simpatia
publiko. Sekvis debato, kaj poste diversaj homoj nejunaj kaj
junaj, inter ili aktivuloj de la E-junularoj germana, itala kaj
svisa, ekrakontis al mi siajn spertojn kun la kiasa paro.

Por faciligi al spontanaj koop-apostoloj kaj akolitoj la taskon
persvadi skeptikulojn, mi proponas pilolan version de la
manifesto, kiun mi nomas


  La silogismo de Raýmo

  [El la esperantistaro] nur raýmistoj inteligentas.
  Nu, nur ni [speciale Giorgio kaj Perla] raýmistas.
  Do, nur ni inteligentas.


Tiel la civito ţparos tunojn da papero! Sed foirisman tekston
oni ankaý komparu kun reklamo pri burgeroj [*] aý lavpulvoro.
Kiel skribas la usona eseisto Neil Postman (RAMONET, p. 73),
"reklamo de McDonalds, ekzemple, ne estas serio de asertoj
kontroleblaj kaj logike prezentitaj. Ři estas enscenigo --
aý, se oni tion preferas, mitologio -- de tre belaj
personoj kiuj vendas, aćetas kaj manřas burgerojn kaj elmontras
ekstazan felićon. [. . .] Reklamo povas plaći aý ne plaći.
Oni ne povas řin refuti." Sufićas vidigi sur televida ekrano
aktoron kun blanka kitelo en falsa laboratorio por ke la publiko
ekaćetu la saman markon de lavpulvoro, kiun li tenas mane. Kiel
skribis unu el la apostoloj de raýmismo (LEYK 1985, p.17, 58),
simplas la receptoj por fari sukcespropagandon, kaj LF
nesupereble aplikas ilin. Řuste tiel logas, tentas foirismo: per
ćantado de kantiko, per belsonaj sed pufaj, blufaj logatomoj;
per asertoj nerefuteblaj, kiel en la filmo _La lakta vojo_ (Luis
Buńuel, 1970). Kaj tamen ći aktorado sufiće lertas, por
ke Silfer paradu kiel unu el niaj plej gravaj verkistoj,
esperantologoj, ideologoj . . . kaj disidentoj!

Mi jam diris, ke foirismo estas produkto de institucio, kaj
montris řian similon kun religio. Laý la klasifiko de sektoj
fare de B. R. Wilson, laý kiu en la realo ćiu sekto kombinas en
si elementojn de diversaj tipoj (DOBBELAERE), foirismo similas al
la sektotipoj konverta (volanta ţanři la homon) kaj
introvertita (retiranta sin de la mondo), sed apenaý al la tipo
adventista aý revolucia, volanta ţanři la mondon: laý mia
scio LF-koop neniam provis ţanři la burokratecan UEA de
interne, krom flankaj kaj disfojaj provoj pri TEJO pro la
intereso uzi la Internaciajn Junularajn Kongresojn kiel
varbejojn.

Foirismo, por resti atentinda, devis fuři antaýen, _evolui_,
iři pli rigora kaj ekstrema en siaj postulatoj. La kvintezo
montras řian imitadon de politika partio, kun kvinpunkta
programo _demokrate elektita_. Sed la koop-partio, por iři
sukcesa varo, kiun ideologion disvendu? ElementaĽo, kara Watson.
La plej modan: naciismon, gentismon, _etnismon_. Esperantan
naciismon -- kia oksimoro! Malmirinde, des pli ke amasego da
aýtoroj, plej laste (el mia legpunkto) Jon Juaristi (JUARISTI,
p. 146, 225), difinas naciismon jene: politika religio, sekulara
religio. Aý Daniel Goldhagen: "[. . .] Plia ideologio (kaj řiaj
subkuţantaj emocioj), kiu ţajnas reaperi kaj malaperi daýre
plu kaj plu estas naciismo" (GOLDHAGEN, p. 45). Ne strange, ke
ři reaperas eć en Esperantujo!

Vanuis [*] la mildiga 'kvazaý' de la manifesto. La unua tezo
diras tutsimple, ke "la esperanto komunumo estas diaspora lingva
minoritato". _Estas_. La vorto 'diasporo' montras bildon
elektitan kiel modelon. Kvankam povus temi ankaý pri la
diasporoj armena, cigana, kurda aý palestina, mencioj kaj aludoj
en diversaj tekstoj indikas rektan inspiriřon el la juda
diasporo, ekzemple: "La Esperanto-komunumo estas socia fenomeno
kiu nur parte koincidas kun la Esperanto-movadoj, same kiel la
juda popolo nur parte identiřas kun la cionismaj organizoj"
(SILFER 1985, p. 113); ankaý oponanto pri aliaj temoj
sam-opinias ći-punkte (TIŢLJAR 1985, p.136-137). Tamen nur
inspiro ne sufićas. Necesas ankaý legitimi la motivaron per
citoj, per ekzemploj el aýtoritataj fontoj. Kiel ni vidis,
proklamante la opinion de Zamenhof malprava, Lindstedt pekis.
Sekve, necesis alvoki pastron por ekzorci la herezulon. Ćar kion
alian povus signifi 'François Degoul, zamenhofologo'? Unue
mi miris, ke oni ne skribis 'Profesoro Doktoro pri
Zamenhofologio', kvankam pli amuza estus (laý la stilo de NAGATA
Akiko) 'zamenhofikisto'. Poste mi ekkomprenis, ke en nia lingvujo
nur zamenhofologo povas ludi la rolon de pastro aý, pli řuste,
de mago, kies asertojn ne eblas refuti.

Mi mem sintenas nek por nek kontraý denaskismo. La ekzisto de
denaskaj esperantistoj nek řenas nek entuziasmigas min.
Lastatempe mi eksciis danke al Jouko Lindstedt kaj Renato
Corsetti, ke du trionoj de la gepatraj paroj kun denaskigitaj
filoj konsistas el viro kaj virino samlingvaj kaj samgentaj, kio,
sincere, surprizis min. Ne nur tial, ke temas pri zorge kaţita
fakto, ignorata de niaj mensogemaj kaj troigemaj propagandistoj,
sed ankaý ćar mi bone komprenis nur la denaskismon de la alia
triono. Sed en la reta diskutforumo de denaskigintoj, DENASK-L,
mi trovis bonan argumenton apoge al la plimulto: frua dulingviřo
de infano estas valoraĽo en si mem. Ne tiom gravas la lingvoj,
ću esperanto kaj la hungara, ću la galega kaj sanskrito. Por
foiristoj la valoro kuţas aliloke: en la serćado de identeco.
Samkiel "la hispanan kulturon fine de la [19a] jarcento
karakterizas indiřenismo, serćado de radikoj iberaj, keltaj aý
kelt-iberaj" (JUARISTI, p. 95), tiel diasporismon markas stranga
insisto pri denaskeco. Ću la Forumo por la E-Civito proponos
paţi de denaskismo al naskismo? Franco, Mussolini kaj Le Pen ne
hezitis. Oni provu imagi, kadre de la emo al pseýdokleraj
sloganoj, alvokon kiel '_Kreskigo de minoritato per instigo de
natalitato_' (subskributan de Esperanta Le Pen-Centro).

Pri diasporismo, t.e. konceptado de la E-komunumo kiel disiřinta
tra landoj lořataj de neesperantistoj (tia koncepto, estiel
metaforo, kreas en la menso mitan bildon kun konsekvencaj
trajtoj), mi povas ripeti du argumentojn el iama artikolo
(CAMACHO 1994, p. 27):

  1. Kiel la juda, la armena aý la cigana diasporoj,
  la esperanta havus karakteron de gento kaj, eć pli
  ol la juda, de mem-elektita gento. Esperantisto
  sentus sin antaý ćio esperantisto (substantive),
  kaj nur poste (kaj do adjektive) hispana, lapona aý
  japana. Ekster esperanta medio esperantisto sentus
  sin sola, inter fremduloj; male, en esperantista
  medio li sentus sin inter fratoj, kvazaý inter
  sangofratoj. Strećite řis ekstremo, evidente ći
  maniero koncepti esperantecon perfekte respegulas la
  samideecon de multaj movadanoj, kiuj iřis
  esperantistoj por maski la mankon de rilatoj en sia
  propra komunumo; temas pri homoj kun komunikaj
  problemoj, kiuj kun apertaj brakoj bonvenigas la
  fikcion, ke por kelkaj semajnoj eblas esti
  esperantisto kaj nur esperantisto. Resume: homoj sen
  radikoj, skizofreniaj en sia ćiutaga vivo, por kiuj
  esperanto kaj esperantismo iřis la plej grava afero
  en la mondo (pli ol militoj, pli ol muziko, pli ol
  amoro). Nu, tia mi ne estas (aý almenaý tia mi ne
  volas esti).

  2. Kiel la gentaj diasporoj, la esperanta originus el
  praa disiřo de popolo. Řuste tion signifas la vorto
  diasporo: disiřo, dissemiřo, malkuniřo. Mi mem
  preferas koncepti esperantecon tiel, ke mi aliřas al
  la projekto, lingvo kaj ideo de Lazaro Zamenhof
  (parte aý tute aý diversgrade, laý mia bontrovo),
  same kiel mi povas aliři (aktive aý pasive) al la
  agado de Greenpeace, Amnestio Internacia, Internacia
  PEN-Klubo aý Mensa, kaj ne pro tio mi aýtomate
  iřus ano de diasporo. Krome, la koncepto diasporo
  mem implicas strebon al kuniřo, al rekuniřo. Jen
  kial mi opinias řin funde finvenkisma, jarmilisma,
  mesiisma. Uzante kaj akceptante řin ni plene
  pravigas tiujn, kiuj rigardas nin sekto.

Mi nur aldonus, ke diasporismo implicas du elektitecojn. La unua,
_la esperantistoj kiel elektita popolo_, igas onin kredi sin
elito kontraste kun 'la ekstera mondo' (kion mi ţerce nomas 'la
normaluloj'). La dua, _la esperantistoj kiel elektita familio_,
retroviřas en kantoj kiel _IS_ kaj _Sola_, de la rokbando [*]
_Amplifiki_, modeloj de himno por renkontiřdependaj homoj
senradikaj. Ambaý tipoj de elektiteco signifas izolon,
izoliřon. Tial, ke ne eblas teni sin konstante ekster la fremda
normala mondo, ofte rezultas, ke esperantistoj kondutas
skizofrenie. Jen palpebla krizo de identeco, ću ne?

Aliflanke naciismo, pli ol serći identecon, kreas řin: "[. . .]
la popoloj aý la gentaj aý naciaj identecoj ćiam estas
inventoj aý miskreaĽoj fonditaj sur historia legitimo [. . .]"
(SÁNCHEZ FERLOSIO 1992, p. 320). Naciismo senkompromise
aplikas la jenan hipotezon, tre diskuteblan kiam temas pri
esperanto (persone mi preferas diri "mi parolas esperanton" al la
esencisma "mi _estas_ esperantisto"): "Ćiu lingvo havas du
funkciojn: la komunikan kaj la identecan. Ři estas la ćefa kaj
plej klara signo pri onia aparteno al iu grupo" (TIŢLJAR 1997).
Kontraste kun UEA, uzanta la _melonon_ (la jubilean simbolon),
LF-koop ne evitas la verdan stelon nek, almenaý provizore, la
dikliteran frontispicon de _Heroldo_. La kooperativaj provoj krei
propran folkloron ne montriřis tre sukcesaj: la grupo _Kajto_
vivas for de ilia sfero, kaj la rokbandoj _Amplifiki_ kaj
_Persone_ rapide eskapis enkaptiřon. Kion diri pri teatro kaj
kin-arto? La bezono disponi indiřenan kinhistorion igis LFn
porparoli řis naýzo filmon milprocente stultan kaj
seninteresan, _Angoroj_ (Jacques-Louis Mahé, 1964; vd.
FERNÁNDEZ).

Bedaýrinde por iliaj celoj, la folklorigebla paseo de ni
esperantistoj tro magras. Provu ţerci per literatura aludo en
renkontiřo aý kongreso (MELNIKOV)! Sed tute ne gravas: restas
la futuro. La futuron eblas plugi kaj tajli senprobleme kaj, jen
la avantařo, senhaste. Civito, laý la kvara tezo, "estas ankaý
realaĽo kun komuna destino". _Destino_. _Komuna_. Diable! Će
nura aýdo de ambaý vortoj mi ektremas. Ne pro nenio. Komparu
kun la galimatia diro de José Antonio Primo de Rivera,
fondinto en 1933 de falangismo, hispana versio de faţismo, ke
Hispanujo estas "destin-unuaĽo en lo universala" (_una unidad de
destino en lo universal_). Pli bele sonas la frazo de la filozofo
José Ortega y Gasset, ke patrujo estas "alloga projekto
por kunvivo" (_un proyecto sugestivo de vida en común_),
sed kiel realigi řin por komunumo senteritoria, krom se
Unuiřintaj Nacioj disponigus al la mondaj esperantistoj
terpeceton sur kiu ekkonstrui proprajn landon kaj ţtaton? Ću
tion celas la esprimo "survoje al pli alta ţtupo: tiu de
(grandparte difinota) civito" (kvina tezo)? La civito kiel
antaýţtupo de la esperanta geto [*]? Ne, klare ne. Tial Giorgio
kaj Perla elektis redakton pli proksiman al Primo, ol al Ortega.
Ćar temas pri plano vole kaj dole nerealigebla, ¶imera.

Refoje ni staras antaý la řemeleco de religio kaj naciismo: "Al
_lanta_ amaso respondas _fora_ celo. Oni obstine avancas ale al
nemovebla celo, kaj dumvoje oni devas resti kunaj. La vojo
longas, plenas je nekonataj obstakloj kaj je danřeroj ćie
minacaj. [. . .] Trian formon prezentas la amasoj, kiujn
koncernas celo nevidebla kaj neatingebla ći-vive. [. . .] La
grandaj religioj sukcesis majstri ći procezon proksimiři lante
al la celo. [. . .] La transmondon, male, kun siaj beatuloj, ne
povas trafi tiaj katastrofoj. Ři vivas nur el la kredo, kaj nur
en la kredo eblas atingi řin. La lanta amaso de kristismo
ekdisfalis, kiam la kredo je transmondo komencis diseriři"
(CANETTI, p. 34-36).

Por ke la _amaseto_ de raýmistoj ne disfalu, nepras eduki ilin,
kiel asertas la kvina tezo: "Tiuj renkontoj estas esencaj por la
vivo de nia civito, se ili donas la ţancon reciproke edukiři
kaj integriři". Ćar temos pri civito sen urbo, sen fizika
ekzisto, alivorte pri virtuala civito, necesas dorloti řiajn
konkretiřojn: "Tiurilate, kulturcentroj kaj E-domoj havas
apartan signifon kaj specifan mision". Releginte ći frazon mi
min demandas, ću ři aplikeblas ankaý al la Centra Oficejo de
UEA, aý al kulturejoj netentaklumitaj, nesilferumitaj. Kion
signifas en ři la adjektivoj 'aparta' kaj 'specifa'? Fine, la
vorto 'misio' perfekte kompletigas la pli fruan 'destino'. Temas
pri la liturgio de l' foiro. Kaj la kvintezon oni devas
mantri . . .

Ćio ći sonas absurde al normalaj homoj, sed ne al ili. Antaý
longa tempo Silfer skribis pařon escepte legindan, kiun
laývorte aperigis numero de _Heroldo_ de 1997 kun subskribo de
neniu alia ol (kia koincido!) Perla Martinelli. Jen la perlo: "La
Manifesto ne rekte sugestas, sed implicas alian direkton,
speciale por neneýtralaj fakaj asocioj, ekzemple la religiaj.
Tial ke la esperantisteco estas konceptita kiel 'aparteno al mem
elektita diaspora lingva minoritato', ekzemple IKUE devus celi,
ke la katolika eklezio agnosku al ři saman statuson kiun ři
agnoskis al 'Opus Dei': internacia grupo kun propra episkopo
-- la esperantlingvaj kristanoj ne devus dependi de la loka
hierarkio, sed rekte de propra strukturo" (SILFER 1985, p. 118).
Ni jam vidis, ke de proklamo al proklamo la 'kvazaý' iřas
'kiel', t.e. 'malkvazaý'. Ni ankoraý ne havas _verdan
episkopon_ nek _verdan sindikaton_, kvankam la deklaroj de la
esperanta sekcio de Internacia PEN-Klubo, nome EPC, klare indikas
orientiřon ne nur laýlingvan, sed prefere gentisman. Eble iam
foiristoj sopiros al propra inica, teozofia kulto (kiel volintus
por eýskoj F. Krutwig, iama ideologo de ETA; vd. JUARISTI, p.
292) aý al propra, identiga lingvo (_koopük_ aý
_lofopük_). Sed kial li/ţi ne prezentis kiel ekzemplon la
plej popularajn aktivejojn de naciismo? Ću imageblas io supera
al tutmonda futbalteamo reprezentanta Esperantujon, fervore
apogata de niaj verdaj huliganoj? Aý al propra, aparta olimpika
teamaro por partopreni distingeble en la Olimpiaj Ludoj . . .?

En la Forumo de la E-Civito mi vidas embrieton de surogata nacio,
de virtuala ţtato. Temas pri denaske morta projekto, sed řia
plur-akta prezentado (en teatra senco) al la publiko povas
damaři serioze la internan kaj eksteran agadojn de UEA. Certe
UEA montriřas, de jardekoj, burokrateca, ne tiom en la Centra
Oficejo mem (por tutmonda asocio, la nombro de salajruloj ridinde
malgrandas) kiel en la gvid-organoj, konkrete la komitato. Tion
mi diras ne el propra sperto, kvankam en 1987 mi havis la
plezuron elteni kunsidojn de la komitato de TEJO en Krakovo,
longajn kaj pezajn kiel kaćalota kolbaso. Sed kian utilon havus
ataki UEAn de ekstere, detru-cele? La sperto pri NEM (Neýtrala
Esperanto-Movado) devus sufići. Oni provu reformi řin de
interne. Ćar necesas novaj ideoj, novaj homoj kiuj sin engařu
perestrojki [*] la asocion, fari řin pli veka kaj vigla.

Evidente la solvo ne troviřas en _Kiasa Parko_ [9]. Raýmismo
velkis, foirismo ţtonas. Modas ornami hejmojn per fosilioj,
kiujn oni starigas en la salono, apud la teleo [*], sed
Esperantujo bezonas freţan limfon. Kaj vi, leganto, probable vin
demandas, tute prave: jes ja, sed kion tiu ći sinjoro Camacho
mem proponas?

Nu, por komenci, alian komparon, metaforon, bildon pri ni. Eugene
de Zilah preferas pensi pri _fraternitato_, t.e. fratosocio (de
ZILAH 1995). Mi, pri ar¶ipelago, insularo, lingva mikronezio.
Insularo Esperanto: ne ćiam oni scias sur unu insulo pri
okazaĽoj en alia. Ću verkistoj kiel Leen Deij, Kris Long,
István Nemere, Nicolino Rossi aý Manuel de Seabra iel
reagis će la aýtodafeo kontraý ilia kolego Lindstedt? Se io
tia okazis, informo pri ři ne atingis mian insulon. (Min tamen
ţokas, sed ne plu surprizas, la obstina muteco de Esperanta
PUN-Centro . . .).

Ni formas diversgentan grupon, kies plej grava komuna trajto
estas la diverseco (kvankam laý ařogrupoj, laýprofesie kaj
laýklase temas pri komunumo sufiće homogena; vd. RAŢIĆ). Jen
la plej difina trajto de la esperanto-parolantoj: nia komuna
negenteco, t.e. nia neaparteno, nekunaparteno al unu gento,
popolo aý nacio. Frazoj kiel "Ni esperantistoj fakte estas etno
[. . .] kaj ne necesas timi diri tion malflustre" (GONĆAROV, p.
7), "La e-socio reale ekzistas kaj vivas surbaze de propraj
valoroj kaj tradicioj" aý "El la movado ři relative frue
transformiřis al socio, lingva socio, lingva komunumo. Kaj
stabiliřis kiel tia" (LEYK 1987, resp. p. 21, 11) ne priskribas
la realon, sed preskribas řin laý me¶anismo, kiun angloj nomas
_wishful thinking_ -- revpensado. La komunajn valorojn mi
nenie vidas, eć ne pri la lingvo mem, kaj miajn sam'ide'an'o'j'n
mi kalkulus per la fingroj de ambaý manoj. Ni esperantistoj
konsistigas malnacion, malgenton, malpopolon (jen kio plaćas al
mi!). Komune ni havas lingvon nek hereditan nek heredan.
Esperanto mem ne estas nia komuna lingvo, kiel diasporistoj
supozas, sed nia komuna interlingvo. Same pri nia kulturo:
interkulturo. Interliteraturo. Kiam mi legas romanon de Trevor
Steele aý de Karolo Pić, poemojn de István Ertl aý de
Mao Zifu, mi legas ion esperantan sed samtempe resp. aýstralian,
će¶an, hungaran, ¶inan (ćinoj pardonu ći momentan
praismon!); mi legas hajkon originale verkitan de japano ("Post
uragano [. . .]", de TOMITA Tomu, en _Esperanta antologio_), sed
mi legas řin senpere, la originalon mem -- sen-egala
vivosperto! Kaj tiel plu. Sed oni imagu personon, E-patrioton,
kiu decidus legi nur librojn verkitajn originale en esperanto: la
horizontoj de tia homo restus ekstreme limigitaj, eć se
internacie aý _transnacie_ limigitaj. Parencan ideon formulas
aliprefikse la redaktoro de _La Gazeto_: "Nia lingvo estas
superlingvo havanta por historio kaj lingvoniveloj, tio estas por
kulturo, la historion kaj lingvonivelojn, tio estas la kulturojn,
de siaj fontolingvoj" (de ZILAH 1997).

Esperantan patriotismon aý ţovinismon ni evitu kiel viruson.
Estas interese kaj timige konstati, el kiaj _naivaj_ ideoj kaj
tekstoj naciismaj řermis la vojo kondukonta jardekojn poste al
la eýska terorisma organizo ETA (JUARISTI), aý distingi la
gvidan rolon de l' _Memorando de la Serba Akademio de Sciencoj
kaj Artoj_, kun dato 24.09.1986 (SILBER, p. 29-35), alkonduke al
la ankoraý ne finita jugoslava milito. Bonţance ni pokas kaj ne
amokas, maksimume insultas, adultas kaj envultas; sed kion pensi
pri la sekva alineo, kun retoriko inspirita de Marso kaj Areso
(SILFER 1997 [2])?: "Mi timas, ke tro rapide falos la konfido pri
la finvenkismaj strukturoj, kaj ekestos krizo de identeco će la
tradicia esperantistaro, antaý ol la raýmisma fronto estos
preta transpreni pli vastajn respondecojn en la intereso de la
tuta esperanta civito."

Afekta timo . . . kaj gilotinaj e¶oj. Mi finu per plia metaforo:
ni estas kvar ranoj en marćo, kvar ranoj kun nobla hobio.
Tiusence oni povus pli trafe kompari nin kun sciencfikciuloj,
kiuj, same kiel ni, eldonas librojn kaj revuojn, kongresas kaj
seminarias, korespondas, dedićas sufićan atenton al trupo da
diversnaciaj verkistoj kaj, fine, opinias sian okupon la plej
grava en la mondo, amen. _Amen_.

Ikselo (Bruselo, Belgujo), januaro 1998




Notoj


[1]. En la unua senco PIVa; por la dua Gerrit Berveling proponas
'ortodoksia'.

[2]. Malgraý PIV, ći tiu signifo de 'korekta' ne nepre
evitindas. Kiel klarigas Bertilo Wennergren, temas pri a-vortoj
(adjektivoj) el agaj radikoj, ricevintaj ecan signifon similan
sed ne identan al tiu de la respondaj 'ita'-formoj. Tiel ni
havas, apud 'korekta', tutan serion da parencaj vortoj: aperta
(aperti = malfermi), falsa, fuţa, kaţa, komplika, veka.

[3]. Bedaýrinde mi ne sukcesas rekrei la supersignojn de la
kroata lingvo per la cetere sufiće bona programo _Ćapelilo
2.0_.

[4]. Parenteze, mi ćiam suspektis, ke la vorto _desupri_ ne
naskiřis spontane el la langopinto de s-ro Ajnulo, skiema sed
nekonata svisa esperantisto. Intertempe mi trafis řin en la
antaýparolo de Henri Vatré al _Humoroj_, de 1969. Ću
solvo de la mistero?

[5]. La komplimenton _intelekte malhonesta_ uzis ja Silfer mem
pri Gudskov (pri tio poste).

[6]. Padanujo, aý Padanio, aý eble eć Padlando, laý la nomo
de l' rivero Pado.

[7]. En esperanto la artikolo foje servas por montri, ke
adjektivo estas substantive uzata. Ofte oni subkomprenas
substantivon (tamen ne ćiam). Ekzemple, en la zamenhofa frazo
"mi devis oferi la agrablan pro la utila", oni povus subkompreni
la vortojn "afero", "(t)io", "ćio", "umo" post ambaý
adjektivoj, kvankam la signifo de ći frazo verdire pli proksimas
al "mi devis oferi agrablon pro utilo". Kelkaj aýtoroj imitis la
neýtran artikolon de latinidaj lingvoj per plej bazaj elementoj
de esperanto, jene: "la agrabla" fakte signifas "la agrabla tio"
aý "la agrabla ćio", alivorte "la agrabla o", ali-orde "la o
agrabla", "l' o agrabla". El tio ni ricevus la frazon "mi devis
oferi l' on agrablan pro l' o utila". Sed, samkiel "la" estas ia
speco de senfinaĽa, nemarkita, nedeklinaciebla adjektivo (oni ne
diras "mi vidas *lajn domojn"), povus ekzisti konciza
kvazaýsubstantiva ekvivalento sendeklinacia, nome "lo", kun jena
rezulto: "mi devis oferi lo agrablan pro lo utila". Nu, same "l'
o" kiel "lo" disfoje aperas en prozaj tekstoj de aýtoroj, kiuj
bezonas artikoli aý esei en lingvaĽo nuancoplena, tre preciza.
Aliflanke, foje oni uzas singularan substantivon (aý, kiel diras
Bertilo Wennergren, ununombran o-vorton) kun "la" ne pri certa
konata individuo, sed pri unu imagata ekzemplero, kiu simbolas la
tuta specon, precipe en filozofieca stilo. Zamenhofa ekzemplo:
"kian profiton havas la homo de ćiuj siaj laboroj, kiujn li
laboras sub la suno?", kie "la homo" signifas aý egalas al
"(ćiu) homo", "(ćiuj) homoj", "la homoj", "la homaro". Sed
fakte temas pri "la koncepto 'homo'", "la abstrakto 'homo'", "la
absoluto 'homo'". Alivorte: "l' o homo" aý, koncize kaj sinteze,
"lo homo". Krom en filozofiaj tekstoj, tiu ći nuanco tre malofte
estas bezonata, kvankam ři povas montriři utila ankaý en
unu-du frazoj de longa aliřenra prozaĽo.

[8]. Aludo al la robota policisto ćefrola en la filmo _Robokopo_
(_Robocop_, de Paul Verhoeven, 1987).

[9]. Plia kina aludo, ći-foje al la filmo _¬urasa Parko_
(_Jurassic Park_, de Steven Spielberg, 1993; vd. en _Kontakto_,
n-ro 136 (1993:4), p. 14), temanta i.a. pri tiranosaýroj [*].




Glosoj [*]


  ćsv  La ćapo de la sterko-vermo, [Jorge Camacho],
       eld. La KancerKliniko, 1995.

  ek   Ekstremoj, Miguel Fernández, Jorge
       Camacho, Gonçalo Neves, Liven Dek, eld.
       IEM, 1997.

  ess  El la sonoraj soloj, Miguel Fernández,
       eld. IEM, 1996.

  lp   Letero el Palestino, [Jorge Camacho], eld. La
       KancerKliniko, 1990.

  mmi  La Majstro kaj Martinelli, [Jorge Camacho], eld.
       Iltis-Eldonejo, 1993.

  mp   (Deklingva) Manlibro pri Politiko, editoris
       Stefan Maul, eld. FEL, 1994.

  ng   Neologisma glosaro, Henri Vatré, eld.
       Artur E. Iltis, 1989.

  npv  Nepivaj vortoj, André Cherpillod, eld. la
       aýtoro, 1988.

  s    Suplemento de PIV, G. Waringhien k.a., eld. SAT,
       1987.

  tb   Tirano Banderas, Ramón M. del
       Valle-Inclán, trad. Fernando de Diego,
       eld. HEF, 1993.

  vsp  En varma, somera postmido, rakonto de Aitor
       Arana, trad. Joxemari Sarasua, aperinta en La
       KancerKliniko, n-ro 84, okt./nov./dec. 1997.


burgero. kuirita peco da pistita viando kun formo de plata disko,
  kiun oni kutime metas manřocele en tranćitan panbulon kun
  fromařo, cepringoj, spicaĽo aý saýco ktp: burgerejo,
  fiţburgero, fromařburgero, furařburgero (eýfemisme nomata
  'vegetara burgero'); en _[ćsv, ek]_ mi uzis la formon
  'hamburgaĽo'.

eýsko. _[ek, mmi]_ vasko [el la eýska].

fetvo. _[npv]_ muftia decido.

geto. _[lp, ng]_ getto, ghetto.

karismo. _[ng, s]_ aparta kapablo influi homojn, kiun grace
  ricevas profetoj, mistkuloj k.s.; aýtoritato bazita sur
  supernaturaj dotoj de individuo en la estrado de homgrupo;
  granda prestiřo de escepta persono.

kasedo. _[s]_ sonbendo: kasedilo, poţkasedilo.

kidnapi. _[tb]_ (tr.) forkapti, forrabi personon por ricevi monon
  aý alian kompenson kontraý ties liberigo.

komikso. _[ek]_ plene ilustrita rakonto, felietona aý libroforma,
  konsistanta el longa serio da bildoj.

lo. _[vsp]_ 'la -o', 'tio -a'; vd. noton 7.

mini-. _[npv]_ prefikso signifanta 'pli mallonga formo de io':
  minijupo.

perestrojko. _[mp, ek]_ reforma politiko aplikita de kamarado
  Mi¶ail Gorbaćov en Sovet-Unio fine de la okdekaj jaroj
  konsistinta en trakonstruo de la ţtata strukturo.

politburoo. mallongigo de 'politika buroo' (de la komunista
  partio), ćefa ţtata gvid-organo en Sovet-Unio.

rok(muzik)o. _[[s]]_ vd. en _[s]_ sub 'rokenrolo', sed prefere
  aćetu la lastan diskon de _Persone_.

teleo. _[vsp]_ televidilo [familiare].

tiranosaýro. _[ng, npv]_ fosilia kretacea reptilio.

vanui. _[ćsv, ek, ess, lp, mmi, ng, tb]_ (ntr.) malaperi.




La aýtoro


Jorge CAMACHO (CORDÓN) [1 individua + 2 familiaj nomoj],
naskita en Zafra, Hispanujo, en 1966. Eklernis esperanton en
1980. Plurfoje premiita en la Belartaj Konkursoj de UEA. Membro
de la Akademio de Esperanto de 1992. Premio Grabowski en 1992.
Aýtoro de multaj artikoloj kaj recenzoj. De 1995 laboras en
Bruselo kiel konferenca interpretisto de Eýropa Unio, el la
lingvoj angla kaj finna al la hispana. Ćefaj verkoj: (traduke)
_Astura bukedo_, _Letero el Palestino_; (originale) _Sur la
linio_, _Ibere libere_ [**], _La Majstro kaj Martinelli_, _La
ćapo de la sterko-vermo_, _Ekstremoj_ [**]

[**] kunaýtore kun Liven Dek, Miguel Fernández kaj
Gonçalo Neves.




Bibliografio [kun pardonpeto al André Cherpillod
(CHERPILLOD, p. 24), kiu prave fajfas pri ći tiaj
pedantaĽoj . . .]


ALŇS, Hčctor, AULD, William, BERVELING, Gerrit
k.m.a.: _Nefermita letero al la gazetaro_. En: Esperanto 89.
1996: 1080, p. 74.

[CAMACHO, Jorge]: La Majstro kaj Martinelli. (Repr. de la eld.
Budapest 1993.) Saarbrücken: Iltis-Eldonejo 1993. 30 p.
(Iltis-Serioj. I. Beletro originala. 10).

[CAMACHO, Jorge]: _Silferologiaj studoj_. En: La Kancerkliniko
17. 1994: 71, p. 24-27.

CANETTI, Elias: Masa y poder [Amaso kaj potenco; originala
titolo: Masse und Macht]. Madrid: Alianza Editorial - Muchnik
Editores 1987. 496 p. (El libro de bolsillo. 931).

CASTILLA DEL PINO, Carlos: [artikolo okaze de la prezento de lia
ese-libro El delirio, un error necesario [Deliro - necesa
eraro]]. En: El País 1998: 7560 (1998.01.24), p. 31.

CHERPILLOD, André: La aglutinaj lingvoj kaj Esperanto.
Courgenard: eld. la aýtoro 1988, 24 p.

CONDE REY, Marie-France, FELSZEGHY Judit, MARTINELLI Perla:
_Kie(n) la softvaro?_ En: Literatura Foiro 27. 1996: 168, p.
221-222.

DAŢGUPTO, Probal: _Post la Arkadioj (Recenza eseo)_. En: Fonto
14. 1994: 163, p. 7-14.

DOBBELAERE, Karel: _Sectes et nouveaux mouvements religieux
[Sektoj kaj novaj religiaj movadoj]_. En: La Revue Nouvelle 1996:
11, p. 52-62.

FERNÁNDEZ, Miguel, [CAMACHO, Jorge] kaj VALÉN,
Antonio: _Langvoroj_. En: La Gazeto 8. 1993: 48, p. 24-25.

de' GIORGI, Aldo: _Reage al LG 60_. En: La Gazeto 12. 1997: 68,
p. 26.

GOLDHAGEN, Daniel Jonah: Hitler's willing executioners [Hitleraj
volontaj ekzekutistoj]. London: Little, Brown and Company 1996.
622 p.

GONĆAROV, Anatolo: _Esperanta nostalgio - ćuebla fenomeno_. En:
La Gazeto 12. 1997: 69, p. 6-7.

GUDSKOV, Nikolao: _Kio ni estas por la ekstera mondo?_ En: La
Gazeto 10. 1995: 59, p. 8-13.

HAUPENTHAL, Reinhard: Pensoj okaze de la cent-jara jubileo de
Esperanto. Saarbrücken: Artur E. Iltis 1987. 16 p. (Jubilea
Eldon-Serio. III. Esperantologio. 20).

JUARISTI, Jon: El bucle melancólico. Historias de
nacionalistas vascos [La melankolia buklo. Historioj de eýskaj
naciistoj]. Madrid: Espasa Calpe 1997. 390 p.

LAGRANGE, Georges: _Demandoj, demandoj kaj respondoj_. En:
Literatura Foiro 27. 1997: 164, p. 315-324.

LEJZEROWICZ, Izrael: El la "Verda Biblio". Kaj Babiladoj kun
Horaćo Serćer. Budapest: Literatura Mondo 1935. 104 p.

LEYK, Jerzy: _De geo- al heliocentra sistemo_. En: Pola
Esperantisto 1982: n-ro 3/4, p. 3-25.

LEYK, Jerzy: _Sociologia karakterizo de la esperanto-movado_. En:
Zamenhof. Movado. Doktrino. Ryszard Kraţko; Jerzy Leyk; Walter
Zelazny. Varsovio: Esplorkleriga Centro de Pola Esperanto-Asocio
1983. 124 p., p. 44-100.

LEYK, Jerzy: _Estimata Leganto_. En: Strategiaj demandoj de la
esperanto-komunumo. Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pola
Esperanto-Asocio 1985. 146 p., p. 5-19.

LEYK, Jerzy: _Esperanto-komunumo: kromrezulto, instrumento, ću
subjekto?_ En: Strategiaj demandoj de la esperanto-komunumo. Red.
Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pola Esperanto-Asocio 1985. 146 p.,
p. 47-66.

LEYK, Jerzy: _La esperanta socio fronte al la ekstera medio_. En:
Studoj pri la internacia lingvo. Red. Michel Duc Goninaz. Gent:
AIMAV 1987. 156 p., p. 9-25.

LINDSTEDT, Jouko: _Lingvon familian, heredan . . ._ En:
Literatura Foiro 27. 1996: 162, p. 178-180.

LINDSTEDT, Jouko: _La rajto rekomenci_. En: Literatura Foiro 27.
1996: 164, p. 327-329.

LINDSTEDT, Jouko: [Letero al Ljubomir Trifonćovski,
ćefredaktoro de LF]. En: Literatura Foiro 27. 1997: 164, p.
330-331.

MELNIKOV, Aleksandr: _Specifeco de fonaj scioj de la personoj
uzantaj Esperanton_. En: Acta Interlinguistica. Red. Ryszard
Rokicki. Varsovio: Akademickie Centrum Interlingwistyczne 1985.
188 p., p. 97-160.

PIRON, Claude: La bona lingvo. Vieno - Budapest: Pro Esperanto -
Hungara Esperanto-Asocio 1989, 112 p.

PIRON, Claude: Kien esperanto? Nepublikigita teksto de prelego
kasede [*] sendita de la aýtoro al renkontiřo pri raýmismo
okazinta en Svisujo komence de septembro, 1994 (laý informo de
la aýtoro en letero). TTT-versio de la teksto legeblas će la
sekva ret-adreso:
_<http://www.helsinki.fi/~jslindst/piron_raumo.html>_.

RAMONET, Ignacio: _Pensamiento único y nuevos amos del
mundo [La ununura pensado kaj la novaj mondomastroj]_. En:
Cómo nos venden la moto [Kiel ili nin cerboţtopas].
Madrid: Icaria - Más Madera 1996. 104 p., p. 55-98.

RAŢIĆ, Nikola: La rondo familia: Sociologiaj esploroj en
Esperantio. Pisa: Edistudio 1994. 192 p.

[REDAKCIO de Heroldo de Esperanto: Perla Martinelli, Giorgio
Silfer, Marco Picasso]: _KCE gastigos la Forumon por la
Esperanto-Civito_. En: Heroldo de esperanto 73. 1997: 13 (1944),
p. 1.

RÉVÉSZ, Sándor: _Esperantio_. En: Strategiaj
demandoj de la esperanto-komunumo. Red. Czeslaw Biedulski.
Varsovio: Pola Esperanto-Asocio 1985. 146 p., p. 93-110.

SÁNCHEZ FERLOSIO, Rafael: _O Religión o Historia
[Aý Religio aý Historio]_. En: Ensayos y artículos.
Volumen II [Eseoj kaj artikoloj. Volumo 2]. Barcelona: Ediciones
Destino 1992. 803 p., p. 311-351.

SÁNCHEZ FERLOSIO, Rafael: Vendrán más
ańos malos y nos harán más ciegos [Plu venos
mavaj jaroj kaj faros nin pli blindaj]. Barcelona: Ediciones
Destino 1993. 200 p.

de SEABRA, Manuel: _Esperanto: nun kaj estonte_. En: La
Kancerkliniko 20. 1997: 81, p. 27-28.

SILBER, Laura, kaj LITTLE, Allan: The death of Yugoslavia [La
morto de Jugoslavujo]. London: Penguin Group and BBC Worldwide
Ltd 1995. 400 p.

SILFER, Giorgio: _Kia socia rolo por la esperantlingva
intelektulo?_. En: Strategiaj demandoj de la esperanto-komunumo.
Red. Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pola Esperanto-Asocio 1985. 146
p., p. 111-118.

SILFER, Giorgio: _Pli ol esperantista periodaĽo_. En: Esperanto
87. 1994: 1065, p. 212.

SILFER, Giorgio: _Piramidismo kaj raýmismo_. En: La Gazeto 10.
1995: 60, p. 23-24.

SILFER, Giorgio: _Novjara salutmesařo (de baldaýa prezidinto)_.
En: Literatura Foiro 27. 1997: 164, p. 334.

SILFER, Giorgio: _Esperanto: amasprodukto, kiu elitigas sian
publikon_. En: La ondo de Esperanto 1997: 6 (37), p. 3.

TIŢLJAR, Zlatko: _La rolo de la Esperanto-komunumo en la homara
progreso_. En: Strategiaj demandoj de la esperanto-komunumo. Red.
Czeslaw Biedulski. Varsovio: Pola Esperanto-Asocio 1985. 146 p.,
p. 130-137.

TIŢLJAR, Zlatko: _Ću ni konstruos novan ţtupon?_ En: Esperanto
90. 1997: 1091, p. 69.

TORRAS I TUTUSAUS, Arnau: Pli ol homo, esperantisto! Zagreb: SEK
(Studenta Esperanto-Klubo) 1996. 48 p.

TRIFONĆOVSKI, Ljubomir: [sentitola redakcia noto]. En:
Literatura Foiro 27. 1997: 169, p. 266.

VAHA, Blazio: _Defende raýmismon_. En: La Gazeto 12. 1997: 68,
p. 27.

VATRÉ, Henri: _Antaýparolo_. En: Humoroj [de AULD,
William]. La Laguna: J. Régulo 1969, 116 p. (Beletraj
Kajeroj. Stafeto. 68).

de ZILAH, Eugčne: _Diasporo aý fraternitato_? En: La
Gazeto 10. 1995: 59, p. 3-5.

de ZILAH, Eugčne: _La fontolingvo-teorio_. En: La Gazeto
12. 1997: 69, p. 3-4.




Falsaj nomoj -- kiaj homoj?


  Nur dek kvar versoj licus por verţo de rankoro.
  (Timothy Brian Carr)


Legontojn kaj leguntojn mi avertas, ke ći-artikole mi traktos
plurajn temojn en mia kutima skandalema stilo. Se vi havas ion
alian por fari, prefere turnu la pařojn kaj řin ne legu.

Mi komencos parolante pri pseýdonomoj. En _Literatura Foiro_
(n-ro 171, feb. 1998) legeblas "atentigo" subskribita de Perla
Ari Martinelli: "Siatempe en _La Gazeto_ [Jorge Camacho] false
atribuis al mi la pseýdonimon Henriette Beaupaul".

Kion do mi skribis? En LG (n-ro 53, jun. 1994) aperis mia
sespařa recenzo (pri kiu mi tre kontentas) _Poetino anime
sennacia_, pri la poemaro _Meznokto metropola_ de Krys Ungar (nun
Krys Bottrill). Tie mi mencias aliajn pli fruajn recenzojn, inter
ili tiun publikigitan en LF (n-ro 142, apr. 1993), pri kiu mi
diras, ke řin verkis "Henriette Beaupaul, pseýdonomo de Perla
Ari Martinelli", kaj ke řia titolo "_Meznokto ne-tro-pola_ estas
same absurda kaj vitriola kiel la enhavo de la recenzo mem".
Temis pri mia propra konkludo surbaze de la stilo de l' recenzo,
de la tiama LF-ćefredakta rolo de Perla, kaj de interţanřo de
opinioj pri la temo kun Ungar. Mi sincere pensis kaj plu pensas,
ke nur Martinelli povis dishaki ţian poemlibron kun tiom da galo
kaj demagogio. Sed eblas, ke mi eraris. Jen la problemo de
pseýdonomoj, la ćiama risko: ke oni prenu vin por iu alia.
Ćiel ajn Martinelli ne rajtas plendi nun, kvar jarojn poste, des
pli ke, estiel ćefredaktanto, ţi mem decidis pri aperigo de la
recenzo kun pseýdonoma aýtor-indiko. Tiel longe, ke ţi tenas
sekreta la nomon de la pretendate vera aýtor(in)o, mi ne havas
motivojn por eksupozi, ke temus pri iu alia ol ţi. Parenteze,
laý la PIVa difino de la vorto "kalumnio", mi trovas ţian
recenzon eminente kalumnia, kion cetere konfirmas la soneto "Al
recenzintino", de Timothy Brian Carr, aperanta en lia Ľus
eldonita poemaro (grandparte soneta) "Sur Parnaso".

La atentigo pluas kaj finiřas jene: "Lastatempe Reinhard
Haupenthal same false atribuas al mi la pseýdonimon Paula
Mährti. Kaj Haupenthalo kaj haupenthalidoj (ankaý
Gonçalo Neves, ekzemple) kalumnie mensogas." Nu, tute alia
staras aý statas la afero pri _La manto_. Probal Daţgupto nomas
řin ţlosilromano (legu lian leteron fine de ći artikolo). Kiam
aperis en _Monato_ (dec. 1997) la recenzo fare de Gonçalo
Neves mi miris: "estas klare, ću ne?, ke la libron verkis ne
Martinelli, sed Aldo de' Giorgi!", mi pensis tiam. Kaj mi emis
konsenti kun la frazo de William Auld en letero al _Monato_ (feb.
1998), ke Neves "eluzis tiom da lerto por pruvi malveron".
Intertempe la mantalo (kiel dirus Karolo Pić) iřis nia propra
Clinton-Lewinsky-skandalo. Publikiřis letero de Leen Deij, plia
de Auld (kiu parolas pri "komploto" kontraý Martinelli kaj kiu
poste demisiis je rubrikredakta posteno en _Monato_) kaj eć unu
de De' Giorgi, kie li neas, ke Martinelli aý li verkintus la
libron. Tion ripetas la eldoninto, Gersi Alfredo Bays, en _Fonto_
(n-ro 210, jun. 1998), aldonante la superfluan informon, ke
ankaý mi ne verkis řin (superflua, ćar sufićas kompari ajnan
alineon el _La manto_ kun specimeno el miaj rakontoj por
konstati, ke mi ne kulpus libron en tia "stilo"). Ţajnas al mi,
ke nek Bays nek la redaktejo de _Monato_ pekis aktive aý pasive:
tiel longe, ke la aýtoro ne volas konigi sian nomon, ili mem ne
havas devon fari ion tiurilate. Mi longe suspektis, malgraý liaj
dementoj, ke temas pri De' Giorgi, kaj verdire estus pli bone, se
la aýtoro ajn de tiu neglektinda romano kurařus eldiri laýte
sian nomon. Mi tamen ripetu, ke nek _Monato_ nek _Fonto_ meritas
punon en formo de malabono, sed male: revuojn, kiuj aperigas
ćies kaj ćiajn kontribuojn sencenzure (ene de certaj limoj,
koncerne ekzemple homajn rajtojn) oni devas daýre subteni.

Parenteze, rilate la enhavon de _La manto_ kaj la konformecon de
řia intrigo al realaj okazintaĽoj, certe Martinelli, Silfer
(kaj De' Giorgi?) rajtas plendi pro la doloro aý malhonorigo
kaýzitaj aý kaýzutaj. Aliflanke tia plendo mem haýlas ći
vulgaran kaj misgustan romanon el la regno de fikcio en la
marćojn kaj flusablojn de replikoj kaj rebatoj, reciprokaj
akuzoj, rezolucioj kaj kooperativa lořistiko.

Plu al la temo. Ke, en n-ro 207, _Fonto_ decidis represi la tutan
recenzon de Neves, kredeble reklamcele, nu, tion oni povas
kompreni. Mi tamen opinias stultaĽo la publikigon de _Letero de
Dieter Wiesemann_ en n-ro 208, des pli ke tiun Wiesemann
(subskribinton de la antaýparolo al la libro) konas neniu, kaj
ke plej probable ři estas ekskluziva aý kundividata pseýdonomo
de Haupenthal (samkiel Artur E. Iltis kaj, mi hipotezas, Annakris
Szimkat).

Sed koncerne la faman recenzon, oni forgesas evidentajn faktojn.
Nome, Neves perfekte sciis, ke Martinelli ne verkis la romanon.
Li sciis ankaý, ke řenerale oni scias tion, kaj ke multaj
suspektas pri De' Giorgi. Eć pli: Neves sciis, ke oni scias, ke
li scias ćion ći. Fakte li ne nur sciis, li antaývidis aý
atendis, ke la publikigon de la recenzo sekvos lavango da leteroj
kontraý ři. Jen kial nun mi trovas erara la aserton de Auld,
ćar Neves "eluzis tiom da lerto" tute ne por "pruvi" malveron
nek por "pruvi" ion ajn, sed por eksciti, stimuli aý simple
distri literaturemulojn, lerte spegulante en la recenzo la
mallertajn trukojn de la romano. Efektive, se _La manto_ estas
fuţa ţlosilromano, la teksto de Neves pri ři klaseblas kiel
ţlosilrecenzo plej eminenta.

Se daýrigi pri pseýdonomoj, en la montpeliera UK konfirmiřis
al mi (sed ću necesis?) la identeco de Meva Maron, kaj Miguel
Gutiérrez Adúriz aperte prezentis sin jen
propranome, jen kiel Liven Dek. Laýdire Giorgio Silfer,
pseýdonomo de Valerio Ari, baziřas sur Fersil, tiu de Ferenc
Szilágyi, kaj Lazaro Zamenhof mem plurfoje subskribis
kripte kaj anagrame: Gamzefon, Hemza, Gofzamen, D-ro Esperanto,
N.N., Amiko, Anna R., Unuel, Homo Sum, Homarano, Aleksandro
Naumann kaj Dr X (mi citas laý _L. L. Zamenhof_: _datoj_,
_faktoj_, _lokoj_, de André Cherpillod)! Sed, řis oni
pruvos la identecon de, ekzemple, Waringhien kaj Varankin, mi
hezitus nomi tian kutimon "komuna moro" de esperantistoj. Prefere
oni faru, kiel Eli Urbanová kaj Eugčne de Zilah:
subskribi propranome, por ke ne estiřu duboj.

Kio venigas nin al plia falsa nomo: Nicolas Vanof. De kiam
_Kooperativo de Literatura Foiro_ (LF-koop) al¶emiis la
sendependan gazeton _Heroldo de Esperanto_ en pamfleton propran
aperis pluraj novaj rubrikoj, inter ili _La lorno de Nicolas
Vanof_. Ćar, laý mia scio, sinjoron kun tiu nomo neniu konas,
mi rajtas supozi, ke temas pri la redaktantino Martinelli, sola
aý en akompano de Silfer. En nelonga kariero Vanof jam sukcesis
publike insulti la filinon de Blazio Vaha, kaj en n-ro 1955 (jul.
1998), sub la titolo _Nomo egala, sed esenco mala_, li skribas
jene: "Ekzistas personoj, kiel Jorge Camacho, kiuj opinias ke, se
iu lanćas akuzon ne donante pruvojn, la simpla manko de reago
fare de la akuzito pruvas la akuzon mem. _Li ne sin defendas, do
li kulpas!_ Tiu ći sinteno estas kontraýleřa." Mirigas min la
senhonteco de tiuj linioj! Aý la samnumera aserto de la
redaktantoj, ke "Kiuj helpas nian laboron, tiuj helpas briligi la
memoron pri Teo [Jung] kaj Ada [Fighiera Sikorska]. Dankon al
ili, la veraj geamikoj de niaj du gemajstroj." Ne kaj milfoje ne,
sinjorino Martinelli! Kiurajte ţi neas al mi, kaj eć al Gian
Carlo Fighiera, hororita de la metamorfozoj suferitaj de
_Heroldo_, la epiteton "veraj geamikoj" de Ada? Tia frazo estas
insulto al la nomo, la memoro, la honoro kaj la inteligento de
Ada kaj Gian Carlo, kaj se Martinelli kaj Silfer estus precizaj
kaj honestaj, ili devus rebapti la foraćetitan gazeton _Hirudo
de Esperanto_.

Vanof petas pruvojn. Ću ajnajn pruvojn prezentis LF en siaj
atakoj kontraý i.a. Fighiera, Jouko Lindstedt, Georges Lagrange
aý mi mem? Neniajn. Sed pruvkolektistoj trovos abundon da ili en
_La liturgio de l' foiro_. Tie mi asertas kaj dokumentas i.a., ke
foirismo grade alprenas retorikon surprize similan al tiu de
naciismo, de gentismo kaj eć de faţismo. Al frazoj kiel "La
esperanto-komunumo estas diaspora lingva minoritato" aý "Civito
ne estas nur lingvanaro dotita je individuaj rajtoj: ři estas
ankaý realaĽo kun komuna destino", ćerpitaj el la "kvintezo",
ilia plej freţa manifesto (_Heroldo_, n-ro 1944, nov. 1997),
foiristoj daýre aldonas samcelajn kaj samfelajn precizigojn (LF,
n-ro 173, jun. 1988): "Necesas iu interna ideo, kiu ne nepre
estas religio, ne nepre estas ideologio, ne nepre estas hierarkia
strukturo sed -- certe estas komunaj moroj. Kaj la moroj
implicas komunan kondutkodon (moralon, fakte). Tio mankas al la
nuna esperantistaro por transiri de heterogena movadaro al
koherema civito." Nu, mi absolute ne bedaýras la mankon de
komunaj moralo aý moroj; feliće, ke ni vivas sen ili! Kaj kiu
fakte bezonas "internan ideon" (sen-artikole) aý tian
"transiron"? Kiu deziras kaj volas koheri? Certe ne mi, kaj certe
ne ankaý multaj aliaj, ćar řenerale oni saře fajfas pri
tiuspecaj galimatioj.

Mi konfesu, ke řojigis min legi en _Esperanto_ (n-ro 1105, jul.
1998) tekstojn de du kolegoj akordajn kun miaj tezoj en _La
liturgio de l' foiro_. Unue, Mark Fettes, kiam li eldiras, ke
"Finfine ni ne bezonas Uneskon por konstati ke Esperanto
funkcias, aý PEN por konscii pri řia atentinda literaturo!";
poste Lindstedt, en recenzo pri _Aminda_ ("Bedaýrinde el tiu ći
libro, certe bonintenca, vi lernas nenion pri veraj denaskuloj
aý iliaj gepatroj"), de Leendert C. Deij: "Min persone iom
forpuţis ankaý la provo doni en la enkonduko kvazaý ian
ideologian enhavon al denaskismo, kiu ja ne estas idea ismo, sed
nur socia fenomeno." Lante, sed konstante, senvualiřas la farso.

Krome LF-koop'on karakterizas ankaý aliaj faţismaj moroj kaj
manieroj: absoluta malrespekto al Ľurnalisma etiko, maskitaj
aýtodafeoj, cenzurado kaj cenzuremo . . . Tial, kiam Bruno
Masala, Carlo Minnaja, Arnau Torras aý Daniele Vitali min
demandas, kial mi dedićas tiom da vortoj, tiom da tempo al la
agoj kaj diroj de LF-koop, mi respondas: ćar mi kontraýas ćian
manifestiřon de faţismo. Se mi italus, mi oponus la agojn kaj
dirojn de Bossi kaj Berlusconi; se mi francus, tiujn de Chirac
kaj Le Pen; kiel hispano, tiujn de, ekzemple, Francisco
Álvarez Cascos (nelge demisiigita vicprezidanto de la
PP-registaro) kaj Xabier Arzalluz (prezidanto de PNV-EAJ [laý la
hispana, Eýska Naciisma Partio; laý la eýska mem, io simila al
Eýska Partio Sekvanta la Ćielestron kaj la Malnovan Leřon]),
ći lasta -- nesuperebla reřo de ambicio kaj ambiguo.
Ankaý en Esperantujo agas homoj nefidindaj; ću oni restu pasiva
će iliaj fifaroj? Kiam, siavice, mi demandis de Minnaja, kial li
insiste kaj malobjektive defendadas sinjorinon Martinelli (ću
ţi kaj Silfer ne scias defendi sin mem?), li respondis: "Mi
defendas miajn amikojn". Nu, restu klara, ke mi faras same.

Parenteze, kaj interkonsente kun Gonçalo Neves, mi
malkaţos nun la historion de alia (pseýdo)pseýdonomo. En julio
de 1993, antaý la Universala Kongreso en Valencio, Kataluna
E-Asocio decidis okazigi kulturan renkontiřon en Barcelono.
Elektinte kiel kunorganizanton LF-koop'on, ři vidis iom post iom
kiel la originala plano transformiřis (pro desupraj instrukcioj)
al foireca Internacia Literatura Forumo. Ekzemple, el la listo de
iberaj verkistoj jam invititaj fare de KEA, Perla Martinelli
trudis forigon de mia nomo. Nu, dum vizito mia al Lisbono
semajnojn aý monatojn pli frue, Gonçalo Neves, tiam
ankoraý en kunlaboraj rilatoj kun la kiasaj gepapoj, solidare
kaj malavare proponis, ke mi verku la tekston de la prelego, kiun
li prezentos sianome en Barcelono. Dirite, farite. Ne devas
mirigi iun ajn, ke, en forumo kun la ridinde pretenda titolo _La
literatura kritiko en esperanto: inter estetika universalo kaj
poetika relativo_, "nia" prelego konforme titoliřis _Literatoroj
kaj publiko en Esperantujo: ću konkube aý divorce?_. De sur la
podio Gonçalo prezentis mian prelegon en formo leřere
modifita (por ne veki tro facilajn suspektojn) al publiko, kie
sidis, krom Giorgio Silfer kaj mi, ankaý sufiće multaj
beletremuloj ricevintaj de mi, postkulise, kontrabande, la unuajn
privat-eldonajn ekzemplerojn de _La Majstro kaj Martinelli_,
ankoraý odorajn je freţa inko. Ne pro nenio la 5a, 6a kaj 7a
ćapitroj de ći lasta libreto nomiřas respektive _Estetika
universalo, Enkonduko al literatura kritiko kaj Poetika relativo_
(ću iam antaýe nia beletro montriřis same, eć anticipe,
aktuala?), kaj samkiale sur p. 15/19 de mia satiro Emčric
Ország kaj Georg Silber trovas en mia komputilo la sekvan
pornan tekston: _Lit-erotiko kaj pub-leko en Esperantujo: ću
midze aý franze?_. La ses jaroj pasintaj intertempe sukcesis
erozii nek la memoron pri la tiama kunamuziřo, _ibere libere_
tra la LF-karnavalo, nek la sinceran amikecon, kiu min ligas al
Gonçalo.

Sed evidente ankaý mi kulpas pri fojfoja troa subjektiveco. Kaj
eble tioma okupiřo pri manipulistoj kaj demagogoj parte ankaý
min kontařis. Ekzemple, en 1994, en la artikolo _Silferologiaj
studoj_ (_La KancerKliniko_, n-ro 71), mi skribis la vortojn "la
elpensinto de la neniam reale ekzistinta rondo _La Patrolo_". En
letero de 30.09.94 Minnaja responde rakontis al mi la historion
kaj konsiston de tiu beletra grupo kaj de řiaj rilatoj kun
LF-koop. Minnaja pravas, kaj mi pardonpetas. En mia emo troigi mi
eraris. Mi fakte celis diri ion similan al "neniam reale
ekzistinta tia, kia LF řin prezentas", ćar, laý mia kompreno,
LF-koop fagocitis la nomon _La Patrolo_ jam tre frue, kaj nun
uzas řin kiel legitimilon, kiel aýtoritatan markon, kiel
epoleton (ekzemple sur la kolofono de la revuo), samkiel ři
faris siatempe pri _Norda Prismo_. Ke LF-koop heredis la markon
_La Patrolo_ laý decido de la dissolva kunsido de la samnoma
grupo ne malpravigas la metaforon "fagociti". Simile, ke ři
aćetis de Fighiera _Heroldo_'n neniel dementas la fakton, ke ři
transformis ći lastan en deliran pamfleton. Alivorte, mi
preferas la riskon iom tro subjektivi, ol resti mankatenita en la
sterila kařo de formalismo. Mia verklingvo estas ja esperanto,
ne ia kreuta _Idiot Neutral_.

Ćar mi ne volas restigi dubajn punktojn sur la vojo, oni permesu
al mi parentezan precizigon pri la kovrilo de l' satira novelo
_La Majstro kaj Martinelli_: ornamas řin al-tema, temotrafa
("pertinenta") karikaturo de Giancarlo Mangini, aperinta sen ajna
indiko pri kopi-rajto sur broţureto de Kataluna Esperanto-Asocio
pri la foirumitaj (en la ekzekuta senco de _um_) Internaciaj
Floraj Ludoj, kaj de tie eltondita por la unua privata eldoneto,
kiun siavice reproduktis _Iltis_ fine de la sama jaro 1993. Se
tiel li lezis kopi-rajton, Haupenthal devintus informiři pli
bone antaý ol simple represi.

Pasintjare mi legis en la reto, ke Haupenthal akuzis će
tribunalo Germanan E-Asocion pro malrespekto de kopi-rajto. Mi
forgesis la detalojn de alia kazo, sed en 1993 aý 1994 li same
akuzis la paderborne ţulcisman revuon _Speciala Cirkulero_ pro
nerajtigita represo en la n-ro 62 de recenzo mia (_Pacienco
necesas, tamen ne indas_), jam publikigita pli frue en la n-ro
1992/3 de _Iltis-Forumo_. Li petis de mi leteron konfirmantan, ke
la recenzon mi verkis por _Iltis-Forumo_, kaj ke _Speciala
Cirkulero_ reproduktis řin sen mia permeso. Mi sciis, ke li uzos
ći leteron por postuli monkompenson. Sed, aliflanke, li petis de
mi nur "diri la veron". Nu, mi ne sciis diri "ne". Kiel mi
povintus nei ion tiel simplan al "mia eldonisto"? Nura neo
estigus tujan konflikton. Mi do komplezis lin per la petita
letero, ne imagante, ke la konflikto inter ni neeviteble okazos
iam poste.

Eble tial, ke ne ćiam mi protestis pri ćio protestinda aý
protestenda, mi ankaý neniam kapis la (cetere idiotan) "ideon"
postuli de Auld, Fernández aý Minnaja, ke ili ćesigu
sian kunlaboron kun LF, aý de Neves, ke li same faru rilate al
la eldonejo _Iltis_, des pli ke, dum ne estiřis persona
konflikto, oni povas senrimorse plu agi, kiel se nenio okazintus.
Nu, kiam en 1985 Haupenthal publikigis recenzon de Fernando de
Diego kontraý _Montara vilařo_ (traduko de anglalingva romano
de Chun Chan Yeh) sub la titolo _La degenero de William Auld_, mi
trafiřis de miro, honto kaj indigno -- kaj silentis.
Katenis min du amikecoj: al Auld, la poetofrato kiun mi dufoje
vizitis en Dolaro kaj kun kiu mi delonge tenas korespondan
rilaton, kaj al De Diego, modelo lingva kaj stila, senlaca
stimulanto de mia beletra kariero. Antaý ne longe mi legis la
tiaman recenzon kaj řian daýrigon de 1987, sed tial, ke mi nek
legis la romanon nek komparis kun la angla originalo nek sentas
eć plej etan emon tion fari, kaj ćar mi daýre trovas min
ligita je ambaý amikecoj, mi malpovas diri opinion pri la
recenzo mem. Evidente Auld kaj aliaj anglalingvaj esperantistoj
havis plenan rajton kontesti la asertojn de De Diego, samkiel ći
tiu siavice rajtis, ne malpli evidente, kritiki la tradukon de
Auld, des pli se konsideri ke lian hispanigon de la sama romano
publikigis la eldonejo Caralt en 1963. Řis tiu punkto temintus
pri diskuto inter fakuloj. Sed Haupenthal, elektinte insultan,
ofendan titolon por la recenzo sen antaýe informi ći ties
aýtoron ("Efektive, la titolon tiel formulis la eldonisto Artur
E. Iltis", konfesas noto al řia dua parto), degradis řin al
neleginda pamfleto. La sekvon ćiu konas: leteroj,
kontraýleteroj, reagoj kaj antireagoj, vortico de akuzoj kaj
anatemoj kontraý unu kaj la alia flankoj, en tono ascende
malharmonia, iom simile al la nuna tempesto pri _La manto_.

Dirante ćion ći mi riskas seniři je la amikeco de Auld, de De
Diego aý eć de ambaý. Sed mi devas kvitiři almenaý kun mi
mem.

Kelkaj personoj jam sufiće kompromitis sian sendependecon per
tro rigora "neýtralismo". Ekzemplo estas István Nemere,
prezidanto (se mi ne mismemoras) de _Esperanta PEN-Centro_, kaj
kiu, en la fino de unu el siaj du prelegoj (cetere stuporige
sen-ordaj, konfuzaj kaj tedaj) dum la Internacia Junulara
Kongreso en Rijeko, responde al mia inkognita demando el la
publiko pri la atakoj kontraý niaj verkistoj, diris simple, ke
li "sentas nenian solidarecon" al ći tiuj, kaj ke li opinias ći
aferojn "tempesto en akvoglaso, ne inda je plenkreskuloj". Jen
kion oni povas atendi de la esperanta PEN, finfine nur unu plia
tentaklo (kiel la bastarda _Heroldo_) de la LF-polpo, kaj kiu,
malgraý siaj nomo kaj statuto, neniel reprezentas la verkistojn
en la lingvo esperanto (kurioze, ke pro similaj kialoj Manuel de
Seabra decidis eksiři el la kataluna PEN). Bele, se tian rolon
plenumos iam glate _Esperantlingva Verkista Asocio_, kiu almenaý
laboras, kvankam modeste, ja demokrate!

Hodiaý mi decidis paroli klare kaj rekte, sen eýfemismoj. Venas
nun la vico al Haupenthal. Mi ripetu plian fojon, ke mian lastan
leteron al li mi sendis en la fino de 1994 aý komence de 1995.
De kiam ni ekkonfliktis, mi ne plu respondas al liaj sendaĽoj.
Ni jam vidis, kiel maldigne li kondutis rilate al Auld, kaj
antaý ne longe Gerrit Berveling, en _Reřustigo pri nekredebla
insulto_ (_Fonto_, n-ro 209, maj. 1998), prave deklaris
neakceptebla lian rabian atakon kontraý gejoj en recenzo pri _La
aĽoj kaj la sezonoj_, de Ulrich Becker. Kiel siatempe pri la
du-parta recenzo pri _Montara vilařo_, ankaý nun UEA decidis,
ke řia libroservo ne disvendu la 16-pařan paskvilon de
Haupenthal _La debuto de Paula Märthi_, ćar, kiel sufloris
al mi en Montpeliero grava postenulo de la asocio, ři estas
ćiurilate neakceptinde "subnivela". Mi ne konsentas kun la
surogata proceduro, per kiu Martinelli sukcesis elizii lin el la
Akademio, sed samtempe mi řojas, ke tie li ne plu řenas. Mi ne
neas, ke, kiel Silfer kaj Martinelli, ankaý Haupenthal havas
meritojn: se escepti kelkajn pićismojn k.s., mi admiras la
prozon de liaj elgermanigoj. Estus ekstreme facile karikaturi lin
per fizika komparo kun tiu aý alia besto, sed mi detenos mian
plumon de liaj rudimentaj insultoj kaj vitriolaj vortludoj, kiujn
li sendube taksas spritaj. Sed, ćar vizařo ofte spegulas la
animon (se en kor' io sidas, la vizařo perfidas), mi menciu, ke,
post persona renkontiřo kun li en 1988 aý 1989, mi ne povas
forgesi la similecon kun la vinagraj, nefidindaj, friponaj
ridetoj de Boris Jelcin aý la ksenofobo Le Pen: okuloj
kunpremitaj al mallarřaj sulkoj, muskoloj en afektostrećo,
tremeto će la lipoj. Kun Silfer li kundividas la admiron kaj
adoron al sia personeco. Ne surprize do, ke antaý la festlibroj
por André Albault kaj De Diego planataj de _Iltis_ jam
aperis tiu por la 50a jariřo de li mem: _Menade bal püki
bal_, kies plej adekvata titolo estus ja _Menade bal Haupen tal_.

En Esperantujo, kiel en la "normala" aý "ekstera" mondo (diable,
kiaj metaforoj!), oni renkontas ćiajn homtipojn, ankaý la
ekstremojn de la gamo. Jen ni trovas homojn plenkorajn kaj
bonkorajn, kiel Ada kaj Gian Carlo Fighiera aý William Auld, jen
gesinjorojn senkorajn kaj rankorajn (kun pardonpeto al ranoj!),
kies nomojn mi nun ne ripetos. Al ći lastaj, prevente
ponard-atakon, ne plu mi prezentas la dorson. Unu vorto ilin
senmanke difinas: nefidindaj. Elmontrado de iliaj fifaroj estas
nepra kondićo por limigi kaj izoli la infekton.

Mi deziras fini citante la plenan tekston de letero de 31.07.98,
kiun Probal Daţgupto sendis al Martinelli kun kopio al mi kaj
kun eksplicita permeso igi řin publika (la menciatan
dokumentaron mi nek vidis nek ricevis), kaj kiu modele traktas
plurajn el la antaýaj temoj:


  "Estimata kolegino,

  "Tre koran dankon pro via zorge kunmetita dokumentaro
  pri la ţlosilromano. Mi hazarde řin nek legis nek
  disponas. Sed vi siatempe -- en la rolo de
  redaktoro de LF -- faris al mi plurajn
  komplezojn. Mi do sentas devon ne simple enarkivigi
  vian zorge kunmetitan sendaĽon.

  "Mi estas konvinkita, ke inter la 'partioj' en tiu
  ći konflikto trovas sin pluraj, kiuj age kaj neage
  kreis profilon kompromitan por la nuna uzantaro de
  nia komuna lingvo. Inter la agoj mi kalkulas la
  troreagadon al veraj aý imagataj stimuloj; sed mi
  komprenas, ke tiun mian opinion aliaj kiuj pensas pri
  la problemo povas ne dividi. Pri la kreo de profilo
  kompromita eble ekzistas pli da unuanimeco. Tamen, mi
  ne apartenas al tiu nivelo de parolantoj/verkantoj,
  kiu povas okazigi repacigojn, armisticojn, kaj
  similajn 'finojn'. Mi do min limigas al tio, ke mi
  raportas tiun mian konvinkiřon al vi kaj al kolego
  Camacho (al kiu do iras kopio de ći tiu letero). Mi
  volonte kunleterus al amaso da aliaj, sed la rimedoj
  ne permesas tion. Mi povus reti, sed tio levus la
  temperaturon de la diskuto. Se unu el vi sentos
  bezonon dividi miajn opiniojn kun aliaj legantoj,
  bonvolu, sed mi ne volas per tiuj vortoj instigi
  -- mi simple notas mian anticipan neproteston
  pri tia decido fare de unu el vi. Se mi mem
  'cirkulerus', tio estus _iniciato_, kaj mi opinias ke
  ni bezonas pli da silentoj kaj da sindetenoj por ke
  ni atingu ion pozitivan, ne pli da iniciatoj.

  "Sinjorino, via tuta dokumentaro kaj komentario kreas
  la impreson, ke vi kun malfacilo vin detenas de la
  uzo de la rimedoj, kiujn disponigas la naciaj juraj
  sistemoj. Interalie vi aludas al la kialoj pro kiuj
  oni (se mi bone komprenas) ne aperigas nacilingvan
  version de _Hetajro dancas_, kaj vi ţajnas bedaýri
  la nesufićan komprenon, fare de esperantistaj
  individuoj kaj instancoj, pri la jura atakeblo de
  ţolsilromanoj.

  "La nacia juro de Irano, ligita tiunacie al la islama
  religia tradicio, trovas akceptebla la decidon de
  imamo provi dedistance mortpuni Salman Rushdie pro
  verko fikcia. Se mi bone interpretas viajn dirojn kaj
  nedirojn, vi ne volus defendi tiel ekstreman akcepton
  de la tuta gamo da naciaj juraj sistemoj kaj iliaj
  teoremoj. Vi volas, ke ni okupu nin pri la pli
  'universale' akcepteblaj juroj, kun provizoraj,
  kontesteblaj decidoj pri kriterioj por tia
  universaleco. Mi povas kompreni, ke en viaj suferoj
  (kies realecon kaj kunsentindecon certe neniu neos)
  vi povas ne prioritatigi la tro teorian laboron
  specifi tiajn kriteriojn. Mi nur atentigas vin pri
  distingoj, kiujn vi eble agnoskas, kaj kiuj eble ne
  aspektos ekstertemaj. Vi konsentos, ke ekzistas do
  juroj kaj juroj.

  "La naciaj jursistemoj heredas tradiciojn de
  cenzurado, kiuj flaris ćie ion suspektindan, kaj
  donis grandan potencon al la punantaroj (kaj pere de
  ili al la pun-invitaj procesontaroj). Provoj
  literaturi internacie ne sane kreskas en medio, kiu
  tro peze heredas tiujn sistemojn. Oni volas konstrui
  al si novajn liberojn. En tiu konstruado povas okazi
  ekscesoj. Pro tiaj kunpuţiřoj eble evoluos malpeza
  kodo kiu estos pli efike-universala, ol estus
  nacisistemara kungregigo.

  "Mi ne tedos vin per (por mi persone gravegaj)
  rakontoj pri bengalaj ţlosilromanoj.

  "Altestime, Probal Daţgupto".


Kaj per tio mi finas. Ćar, kiel admonas min Trevor Steele en
letero, tro pensi pri ći temoj "malutilas al [mia] verkista
evoluo". Sanon kaj poezion!

Bruselo, 20-21.08.1998 (reviziita je 22-23.02.1999)




Al la buţo de oni neniu povas ordoni

  Baldaý aperos nova kontraýsilfera filibro de
  Camacho.
  (Aleksander KorĽenkov?)


Pli ol unu jaro jam pasis post la "unua eldono" de _La liturgio
de l' foiro_. Siatempe mi sendis la tekston al du
gazet-eldonistoj, _La KancerKliniko_, kiu _ne povis_ enţovi řin
en sian eldonprogramon, kaj _La Gazeto_, kiu unue pretis kuiri el
ři specialan numeron de la revuo, sed kiu poste _malvolis_ tion
fari, probable pro timo al reprezalioj (juraj aý vipuraj) aý
pro miskomprenitaj neýtralismo, formalismo kaj řentlemanismo.
Nu, dum _La Gazeto_ dedićadis siajn pařojn malavare al reformoj
kaj surogatoj de nia alphabeto, mi zorgis pri řia aperigo kiel
privata letero ricevota de kolegoj kaj geamikoj. Laý la paso de
la monatoj venis al mi multaj kaj tre diversaj reagoj, ret- kaj
paper-poţte.

Ekzemple, mi trovas nun tre konvinka kaj pozitiva argumenton de
Lindstedt favoran al denaskismo surbaze de evoluo ne nur
intelekta, sed ankaý morala kaj kulturhorizonta, de la infano,
kio bone sidus sur p. 13.

Krome jen kaj jen venis al mia kapo novaj ideoj, kiel la
konstato, ke la manifesta insistado pri krizo de identeco en la
esperantistaro plus la detiama serćado de propra (kaj nova)
identeco kune emigas konkludi pri identeca krizo řuste će
raýmistoj mem.

Kaj sendube la Manifesto de Raýmo pravas pri unu punkto: ke
esperantistoj mensogis kaj mensogas. Al si mem, kaj al la publiko
aý merkato. Sed ne havas sencon anstataýigi mensogojn per pliaj
mensogoj, mitojn per mitoj, naivaĽojn per mistifikoj. Unue
necesas koni kaj kompreni sin. Tial mi elverkis ći libreton.
Prave diras Hčctor Alňs, ke "estas tiom da _Leteroj
el Palestino_ verkendaj aý tradukendaj pli frue ol plia denunco"
kontraý la polpa kliko! Mi konsentas. Fakte, nun, tagojn antaý
mia reiro al Madrido, mi povintus lasi la tuton droni en forgeso.
Sed mi preferis kunmeti ći heterogenan materialon, fini la
ćapitron kaj turni la pařon. Kaj dedići min al pli gravaj
aferoj.

Ćar mi nek fortas nek emas nek tempas entrepreni enketadon, aý
reverki mian tekston (temis ja pri _Elementoj por ekzegezo_, ne
pri ia _Plene Analizita Foirismo_), mi citos ći-sekve kun la
permeso de la aýtoroj (kaj alfabet-orde laý la familiaj nomoj)
nur kelkajn ilustrajn fragmentojn el parto de la ricevitaj
leteroj. Ni komencu per tiu de Ricardo-Felipe Albert Reyna:

  "Malgraý tempomanko mi forglutis 'La liturgion de l'
  foiro'. Mi nur bedaýras, ke du gazet-eldonistoj
  afable cenzuris řin. Nu, ćiu scias (aý sciu) siajn
  prioritatojn. Mi apogas centprocente vian tekston.
  Laý mia supraĽa kalkulo ni marţas al
  enradikiřanta faţismo, tial mi bonvenigas vian
  provon senmaskigi la foirismon estiel formon de
  faţismo."

Mi nur aldonu, kohere kun la substrekitaj vortoj komence de ći
artikolo, ke, dum la sencenzuran kaj skandaleman _LKK_ mi daýre
apogas kaj simpatias, pri _LG_ mi perdis ćian intereson. Albert
Reyna (kies Ľus antaýaj vortoj e¶as la devizon _Kion vi faras
por eviti tion? Geesperantistoj el la tuta mondo agu energie
kontraý la internacia faţismo!_ -- el hispana internmilita
afiţo, kiun mi uzas ekranţirmile) daýrigas:

  "Vi eble memoras ke antaý pluraj jaroj mi forte
  sentis min fora de esperantaĽoj ćar (mia-dire) 'mi
  ne dividas celojn'. Nu, mi řojas nun legi vian
  tekston: 'Ni esperantistoj konsistigas malnacion,
  malgenton, malpopolon (jen kio placas al mi!)'. Kaj
  -- plej ćefe --, se Esperantujon regas
  cenzuro, mi diru klare, laýte kaj elegante, ke
  Esperantujo ne ekzistas, kiel ne ekzistas Fumantujo,
  Filatelujo nek multaj aliaj Fikciujoj (inkluzive de
  la Klingona Imperio)."

Kontrastre, Hčctor Alňs i Font skribas:

  "Mi ekzemple konsideras, ke la kvazaýa komparo de
  (parto de) la esperantistaro al diaspora malplimulto
  estas rićiga kaj povas montriři fruktodona: oni
  povas multon lerni, ekzemple, de armenoj, kiel ili
  sin organizas por vivteni sian kulturon diaspore (de
  la simpla disvendado de libroj kaj revuoj al la
  starigo kaj vartado de stabilaj teatraj aý muzikaj
  grupoj). [. . .] Aliflanke, mi ne plene konsentas kun
  vi, ke esperanto simple estas 'nobla hobio' [. . .].
  Mi tamen kredas, ke će ne malmultaj aktivaj
  esperantistoj nia iom aparta kunvivado kaj interagado
  kun homoj el multaj landoj, řenerale konsiderataj
  'ekzotaj' će ni, iom modlis nian mondpercepton."

Nenion mi havas kontraý "kvazaýaj komparoj" aý senpretendaj
metaforoj, kaj mi řojus, se oni povus lerni same multe de la
foirisma demagogio, kiel de la reala kultura agado de armenoj
(kiun mi, bedaýrinde, ne konas). Cetere, eble iam mi entreprenos
la seriozan instrospekton pri la motivoj de mia esperantumado,
kiun proponas al mi Hčctor. Sed mi timetas, ke la
konkludoj povus kabeigi ću min, ću aliajn . . .

Michel Duc Goninaz unue kritikas la cititan analizon fare de
Piron dirante, ke "_se li 'neniam renkontis esperantiston, kiu
favoris "faligon de la angla"', nu, probable li ne renkontis
multajn esperantistojn, almenaý ne ćiujn, almenaý ne min (eć
se la vorton 'faligo' mi konsideras neadekvata)_". Aliflanke,
kiam temas pri la manifest-aýtoraj apartiřemo kaj pretendo, ke
nur ili pravas, laý Duc Goninaz "_Piron ne vidis en la unua
peragrafo la uzon de 'ni' ('nia superegoo . . .' ktp), per kiu la
aýtoroj konsideras sin tute ne apartigitaj de la averařa
esperantistaro, sed ja tre similaj -- eć se kun laýdinda
memkritiko_". Kaj fine li prezentas (plian!) pristudindan
vidpunkton:

  "En la tiutemaj polemikoj oni tute forgesis la
  historian dimension. La Manifesto de Raýmo havis
  kiel ćefan historian taskon (konscie aý nekonscie
  flanke de ties aýtoroj -- tio ne gravas)
  forgesigi kaj, se eble, forviţi la Deklaracion de
  Tyresö (1969). El tiu ći vidpunkto la
  'Raýmistoj' de 1980 (ankaý simbola jaro: entombigo
  de la jaroj '70!) estas la objektivaj komplicoj de la
  plej tradiciaj kaj 'pracelaj' esperantistoj, kiujn
  ili pretendis kritiki."

Preleginte en Rijeko pri ći temo, okaze de la tiea Internacia
Junulara Kongreso en 1998, mi petis la publikon pri komentoj kaj
demandoj. Pli ol unu aýskultinto diris, ke por li (mi emus
skribi "*gi" por ne pensigi pri vireco) "raýmismo" signifas
"řui la (bonan) etoson", t.e. amuziři, distri sin, amikumi kaj
umikumi ktp. Nome, ne "labori por la movado, sin oferi,
organizi. . .". Jen la ţibolete kaj sezame moda vorto en
junularaj renkontiřoj, en TEJO-rondoj: ne "interna ideo" nek
"frateco", sed "etoso". Sufićas legi komiksojn de Arnau por tion
konstati. Evidente neniu plu pretas iři martiro, aý lakeo, aý
putino, de esperanto -- ankaý ne mi. Ćiu volas řui la
etoson, la lingvon, la vivon, la hodiaýon! Pasis for la tempoj
piramidaj . . . Sed, krom tio, la ekvacio "raýmismo = řui la
etoson" montras nur la idean magrecon de la debato en Junularujo.
Simplismo (t.e. pensado per sloganoj kiel "komunismo = ćio por
ćiuj" aý "kristismo = eterna felićo") facile akiras adeptojn
ankaý en niaj vicoj.

Multe pli nuancite argumentas Aldo de' Giorgi fine de ći alineo
(parenteze: la bona stilo de liaj leteroj igas min pridubi, ke
řuste li estus la aýtoro de _La manto_; se ne li -- do
kiu?):

  "Memkompreneble mi legis kun řuo vian 'liturgion',
  kiu estas sendube tre dokta, detala kaj nepre
  interesa sociologia studo pri problemo, kiu meritas
  atenton, kaj kiun, bedaýrinde, la řenerala
  esperantistaro, eć UEA, laýţajne tute ne prenas en
  konsideron aý taksas nur marřena, malgrava
  danřero. [. . .] Mi deziras ankaý klarigi kial mi
  iam skribis ke eble mi estas 'iaspeca' raýmisto. Tia
  mi estas en la senco ke mi tre bone min sentis en la
  esperantisma movado, kie mi konis amason da tre karaj
  kaj interesaj homoj, kie mi multon lernis, kie mi
  povas vaste aktivi kaj amike interrilati, malgraý
  tio ke neniam mi tro fidis je iu, ia, iela, iama,
  ioma 'fina venko'."

Bele kaj ekvilibr(ig)e komentas Sten Johansson (kiu bonvolu
indulgi la pres-artan modeston de ći libreto):

  "Mi ţatus komplimenti vin pro via 'liturgia'
  artikolo, kiun mi trovis tre sprita, ege malica kaj
  treege amuza. Mi komprenas řin kiel vivan kaj trafan
  esprimon de viaj sentoj. Kiel argumentado ři iom
  malpli-efikiřas de la komparoj kun Hitler, Pinochet
  ktp. Krome, oni kredeble povus trakti vian tekston
  simile kiel vi traktas tiujn de Silfer, por elserći
  'kamaćaĽojn'. Kaj eblus imputi ankaý al vi
  diversajn psikologiajn motivojn de la tre alta
  'temperaturo' en via artikolo. Ekz. ću ne povus esti
  reciproka projekcio? (T.e. vian eventualan
  subkonscian neagnoskitan internan despotecon vi
  projekcius sur Silferon, kiu ja prezentas tre taýgan
  projekcian ekranon . . .)."

Ne povas manki ekstreme konciza prijuřo fare de Gonçalo
Neves:

  "Hieraý mi (finfine!) legis vian broţuron. Mi ege
  ţatas řin, kaj tute ne komprenas kial iuj
  malrekomendis řian aperigon. Ři estas sobra,
  objektiva, vaste dokumentita, kaj (kiel ćiam)
  belstila, vortsuka kaj leksik-abunda. [. . .] Temas
  do [. . .] pri dokumento esperantujologia, kiu nepre
  meritas disvastigon, kaj tial mi ege rekomendas ke vi
  klopodu řin aperigi."

Nek la senkompromise kritika voćo de Joxemari Sarasua, kun kiu
min ligas filipika korespondado pri naciismo kaj politiko:

  "Ři vekis će mi kontraýdirajn impresojn. Unuflanke
  mi tre řuis vian skurřon al la silfera rondo
  -- tuj partianiřinte por vi senscie pri la
  kialo, eble pro osmoza empatio --, kaj ankaý
  vian erudician vervon . . . Sed aliflanke ři
  postlasis će mi ian senton de vaneco. Komprenu min:
  la temo mem estas sensignifa, kaj mi domařas la
  tempegon kiun vi perdis dum řia verkado kaj kiun vi
  povintus uzi por verki viajn ţatatajn [poemojn,
  novelojn ktp . . .]. Viaj kritikoj al foirismo sonas
  prave, kaj povas esti, ke mi mem konsentas kun ili.
  Sed, ću vere la afero tiom valoras? Ću vi ne
  pensas, ke foiristoj estas elita sektero,
  mikrominoritata merdero en la flako de esperantujo,
  kiu estas siavice pisguto meze de la oceano? Ili
  nombras ja nur kvar kaj unu tamburiston kiu
  bruas . . .!, la ceteraj akolitoj apartenas al la
  averařa homtipo kiun vi renkontis ekzemple en la
  lasta [kongreso]. Ću vere ili estas la avangardo de
  ia nacia fronto konkerunta ian promesitan landon? Ću
  vi iam serioze ekpensis pri risko de etniřo de la
  esperantistoj, pri fondiřo de ia esperanto-nacio?
  Sub la egido eble de prezidento Silfer? Estas
  groteske . . . Vi banaligas kaj distordas naciismon
  řis ekstremoj de nerekoneblo. Laý mia scio, etnismo
  -- aý gentismo aý kia ajn vi volas nomi řin
  -- laýmodas ne lastatempe sed de la frua
  dek-naýa jarcento, de kiam la germanaj romantikuloj.
  [. . .] Ankaý vi kvazaý urinus ekster la
  pisujon . . .". Tamen poste li ret-esprimas sin jene
  pri la Ľusaj komentoj: "Mi nur bedaýras, ke ekster
  sia kunteksto ili aspektas pli negative ol intencite:
  mi ja tre ţatis legi la libreton." Dankon, Joxemari!

Fine, eć Jakvo Schram, eldonanto de la libreto, kiun vi nun
legas, će la komenco reagis jene:

  "Unuflanke mi admiras la verkon pro řia strukturo,
  vort-uzo, precipe kiel vi malkaţas la
  Silfer-komedion ktp, aliflanke mi havas demandon: ću
  necesas uzi vian valoran tempon por skafandri
  [provizi per freţa aero] organizon sensignifan?
  [. . .] Evidentas ke vi klopodas malkaţi la papajn
  revojn de Silfer. Sed sciante ke Literatura Foiro
  direktas sin al 'elita intelektularo' [. . .] mi min
  demandas, ću tiu grupo ne estas sufiće sařa por
  funkciigi siajn proprajn cerbojn kaj konstati ke
  Silfer nur revas pri simpla adeptaro."

Poste, ţanřinte (evidente) la opinion, li konfesis: "_La tutan
vivon mi jam revas pri mia nomo sur la nigra listo de LF-koop_".
Deziro plenumita!

La pařosupran moton mi tiris el la sekva senganga frazo de (mi
supozas) Aleksander KorĽenkov en la artikolo _Rondo vere
"familia"_ (_La Ondo de Esperanto_, 1999:1): "_Draţan publikan
kritikon [fare] de la vidvo de la antaýa redaktorino ricevis
Heroldo de Esperanto, dum iberianoj Camacho kaj Neves daýrigis
ataki la nunan redaktorinon Martinelli kaj precipe la
redaktorinedzon Silfer (baldaý aperos nova kontraýsilfera
filibro de Camacho)_". La profetitan filibron jen vi havas! Kaj
al rusaj kolegoj mi lasas la taskon ekanalizi la rusan version
aý surogaton de foirismo, kiun KorĽenkov kaj K-io laýdire kaj
onidire provas establi en sia vasta lando, kun sukceso simila al
tiu de kamarado Gorbaćov en la balot-intencaj sondoj. Strange,
se, per reciproka imitado de malimitindaj kondutoj, Aleksander,
Giorgio kaj Perla sukcesos fondi rondon familian tute propran,
sen erarintaj filoj kaj favaj ţafoj!

Nerektaj reagoj kaj respondoj venadis, neeviteble, de la
kritikatoj. En sia kutima maniero ataki, per aludoj, per akuzoj
svagaj kaj ambiguaj, kvazaý temus pri la sekso de l' anřeloj,
Silfer (en _Bonan matenon, HdE_ 1962-1963, 31 dec. 1998, p. 1 kaj
8) parolas pri "la nuntempaj Niemojevskoj", laý la nomo
Niemojewski, aýtoro de artikoloj en _Pola Esperantisto_ en 1914
(!), kadre de "kampanjo kiu alprenis klare kontraýjudan
karakteron". Konata metodo: ćiujn kritikajn voćojn ili elĽetas
en la unu, solan kaj saman sakon de antisemitismo. Oportuna
stampilo! Kritikanto iřas antisemito, "*anarkoidulo", persono
kiu "trovas en esperanto sian psikan rubujon" ktp. Ću necesas
proklami, ke mi kun plezuro, intereso kaj admiro spektas filmojn
kaj legas librojn fare de judaj aýtoroj? Ke ći-monate mi legis
_Se ći tio estas homo_, de Primo Levi? Sed ću diri ankaý, ke
Ľus antaýe okupis min _Kultura antropologio_, de Marvin Harris,
kaj _La senmorta semo_, de Jordi Balló kaj Xavier
Pérez, kaj tuj poste (t.e. řuste nun) _Fundamentaj
mensogoj de la katolika eklezio_, de Pepe Rodríguez? Kiun
tio koncernas? De kiu do peti la _nihil obstat_ (eklezia aprobo,
imprimaturo)? Ću de la Kooperativo? Aý de la esperantuja
PEN-klubo?

Ćar ankaý ekster Esperantujo troveblas interesaj legaĽoj,
taýgaj por fari komparojn. Oni povas vidi, ekzemple, ke la agado
de _Esperanta PEN-Centro_ havas mondajn precedentojn, kiel
montras la perua verkisto Mario Vargas Llosa en _Carta a
Kenzaburo Oé_ (_Letero al K.O._; _El País_,
17.01.1999, p. 15): "_Mi ne sciis, ke, en la sepdekaj jaroj, la
japana PEN-klubo rifuzis protesti kontraý la persekutado de la
korea poeto Kim Ji Ha. Dum mia tri-jara prezido de Internacia
PEN-Klubo mi trovis, ke kelkaj Centroj malobservis sian devon
batali kontraý cenzuro kaj kontraý politika molestado de
verkistoj, nome la ekzistokialon mem de la institucio. La plej
dolora kazo estis tiu de l' argentina romanisto Antonio di
Benedetto, viktimo de la armea diktaturo, por kies liberigo
kampanjis Internacia PEN-Klubo, kaj kiun eksigis la bonaera PEN
pro nepago de kotizoj. Tiaj ći skandalaj kazoj estis tamen ne la
regulo, sed escepto._"

Intertempe, suplemente, aperis novaj dokumentoj. "Sed" --
kiel kutimis aldonaći la sengusta aýtor(in)o de _La manto_
-- "tio enćapitriřos venontpaře".

Bruselo, 01.03.1999




Intertempe ni legis . . .


. . . en _Heroldo de Esperanto_, n-ro 9-10 (1956-7), 10 septembro
1998, la sekvajn tekstojn, resp. sur p. 1, 4 kaj 5:




  Pakto nigre sur blanko


  Kunvokis Esperanta PEN-Centro kaj E-Radikala Asocio,
  organizis KCE, la dutagan Forumon prezidis ambasadoro
  György Nanovfszky. Aliřis 25 establoj.

  Post la inaýgura parolado de Giorgio Silfer kaj
  raporto de Giorgio Pagano, la delegitoj pritraktis la
  diversajn demandojn, al kiuj respondas tri
  dokumentoj: la Pakto kaj aplikaj rezolucioj.

  La Pakto por la Esperanta Civito estas interkonsento
  kiu engařas la subskribintojn (post la ratifoj de la
  respektivaj Asembleoj) al reciproka helpo, al la kreo
  de komuna kondutkodo pere de arbitracia instanco
  (kies sidejo estos en Svislando) kaj al atingo de
  kelkaj celoj pere de Evolukomisiono (EKo), kies
  sidejo estos en Romo. Prioritataj celoj estas la
  agnosko pri nia lingvo kaj řia komunumo fare de la
  Bureau des langues moins répandues en Dublino,
  kaj la preparo de konstitucia ćarto por la Esperanta
  Civito. Provizora referenco por la arbitracia
  instanco (nomata Kortumo) estas la svisa civila kodo,
  kaj modelo por tiu konstitucia ćarto estas la
  senteritoriaj civitoj (kiel la ordeno de la Maltaj
  Kavaliroj), korektita laý la federalismaj principoj,
  anstataý centralisma hierarkia akso. La Pakton la
  Forumo aprobis per 12 voćoj favoraj, 2 sindetenaj
  kaj 1 kontraýa (la IFEF-delegito): ći lasta estis
  tamen kandidato kiel vicmembro al EKo, kaj tie
  elektita.

  La dua Forumo, kunigonta ćiujn establojn, kiuj
  ratifos la Pakton, invititojn kaj observantojn, estos
  kunvokita de EKo minimume post unu kaj maksimume post
  du jaroj.

Sekvas nun la jam fama pakto (teksto konforma al la originalo,
krom unu korekto: "neapelacieblaj" anstataý "neapelaceblaj" en
la originalo):




  La subskribintoj lanćas la sekvan proponon de


  Pakto por la Esperanta Civito


  1. Estas difinita la Pakto por la Esperanta Civito.
  Ři engařas la subskribintojn de la Pakto nur se la
  suverena instanco (la řenerala Asembleo) de la
  respektivaj establoj ratifas řin.

  2. Se la establo ne havas propran juran personecon
  (ekz. redakcio de gazeto) necesas la ratifo de la
  kolektivo aý individuo kun jura personeco aý
  civilaj rajtoj kiu posedas řin.

  3. Al la Pakto eblas aliři en kiu ajn momento, laý
  la proceduro en la artikoloj 1 kaj 2. La aliřo
  ekvalidas nur se la absoluta plimulto (duono plus
  unu) de la jam aliřintaj aprobas.

  4. El la Pakto eblas retiriři nur pro: a) pruvita
  malfondo de la establo; b) verdikto de la arbitracia
  instanco (Kortumo); c) novaj artikoloj kaj amendoj en
  la Pakto, kiuj ţanřus řian nunan strukturon kaj
  celaron.

  5. La Pakto celas: a) firmigi la rilatojn inter la
  paktintoj, favore al reciproka helpo kaj respekto;
  b) formi la kernon de la Esperanta Civito; c) solvi
  eventualajn konfliktojn per arbitracio.

  6. La rimedoj por plenumi la celojn de la Pakto
  estas: a) la Evolukomisiono (EKo); b) la Kortumo por
  la Esperanta Civito (Kortumo).

  7. La Evolukomisiono (EKo) plenumos la sekvajn
  taskojn: a) ćiujare prepari raporton pri la evoluo
  de Esperantio; b) fari proponojn, ankaý organizajn,
  por la progreso de E-io laý la Kvintezo; c) kunvoki,
  ene de minimume unu kaj maksimume du jaroj, la sekvan
  Forumon por la Esperanta Civito; d) legitimi lokajn
  kaj fakajn konferencojn en la spirito de la Esperanta
  Civito; e) prepari la Konstitucian Ćarton de E-io,
  cele al la strukturigo de demokrata reprezentejo de
  la Esperanta Civito.

  8. EKo konsistas el kvin membroj kaj tri vicmembroj,
  elektitaj de la unua Forumo por la Ea-Civito.

  9. La sidejo de EKo estas en Romo. EKon financas
  libervole la paktintoj.

  10. La Kortumo estas la arbitracia instanco de la
  Pakto. Ři konsistas el tri membroj kaj du
  vicmembroj, elektitaj de la paktintoj, kun dujara
  mandato, inter la esperantistoj konataj pro sia
  honesteco kaj ekvilibro.

  11. La sidejo de la Kortumo estas en La
  Chaux-de-Fonds. La Kortumon financas la establoj kaj
  homoj kiuj sin turnos al ři por arbitracio.

  12. La verdiktoj de la Kortumo estas neapelacieblaj.
  Se iu ne estas kontenta pri la verdikto, tiu povas
  sin turni al la kunveno de la paktintoj (Forumo por
  la Ea-Civito), kiu povas peti (je absoluta plimulto)
  la Kortumon reekzameni unu fojon la kazon.

  13. La Kortumo verkos iom post iom komunan
  kondutkodon, kiu estos parto de la renovigota Pakto.
  Provizora referenco por la Kortumo estas la Svisa
  Civila Kodo.

  14. Por ćiu dokumento, unuavice por la interna
  regularo ellaborota de EKo, la ćeflingvo estas
  esperanto.

Sekvapaře oni povas legi:

  La Evolukomisiono elektita kadre de la Unua Forumo
  por la Esperanta Civito: David Buhlmann, Judit
  Felszeghy, Daniela Giglioli, Marco Picasso, Ljubomir
  Trifonćovski.

Nomoj grandparte jam konataj . . . En la sama numero oni informas
ankaý pri tio, ke en la montpeliera UK mi aliris la gićeton de
_Literatura Foiro_ kaj _Heroldo_ (leginte ći-revuan artikolon
pretendantan dekreti, kiuj estas la veraj geamikoj de Ada
Fighiera Sikorska) kaj alkriis ilin (la LF-rondon) "faţistoj".
Ne mensogis la tiama deĽorantino, Judit Felszeghy: mi tiel faris
kaj tion diris. Mi profitas la okazon por ripeti, ke: 1) pro řia
retoriko naciisma, gentisma, obsedita pri identeco; 2) pro řiaj
konstantaj mensogado, distordado de la vero kaj manipulado; kaj
3) pro řiaj provoj silentigi kritikajn voćojn internajn kaj
eksterajn -- pro ćio ći mi opinias foirismon la
esperantuja ekvivalento de la politika nocio "faţismo", ekzemple
laý la dua PIVa difino: "Ćia reakcia kontraýmarksisma kaj
naciisma movado". Tamen, konsiderante iliajn fuţecon kaj
neprofesiecon indus enkonduki la neologismon "faţuloj", el la
latenta radiko "faţa" (politike malruřa), simile al la vorto
"facha" en la hispana lingvo.

Nu, ni daýrigu. Aleksander KorĽenkov afable permesis reprodukti
intervjuon kun Silfer aperintan en numero1998:10 de _La Ondo de
Esperanto_ (_LOdE_). Ne surprizu onin la silferaĽo, ke
"raýmismo kondamnas la provojn de ortografiaj reformoj"; la
samon papagis Martinelli en cirkulero al rete atingeblaj
akademianoj (mi citas sen ţia permeso, cetere), kie ţi preferis
paroli pri "raýmisme orientitaj esperantologoj". Jen la
intervjuo:




  Forumo por la Esperanta Civito


  "Kio igas popolo aron da homoj, tio estas la rememoro
  pri la kuna valora faritaĽo kaj la strebo al kuna
  farotaĽo". Tiu ći aforismo de J.E. Renan trafe
  situis en la salono Humbert, urba biblioteko de La
  Chaux-de-Fonds (Svislando), kie 9-11 aýg. 1998
  disvolviřis la unua forumo por la Esperanta Civito.
  Ni demandas al Giorgio Silfer (GS), kiu inaýgure
  paroladis: kiu estas la diferenco inter ći tiu
  forumo kaj la strategia forumo kunvokita de UEA en
  Montpeljero?

  GS: Estas pluraj diferencoj. Unue, la forumo de UEA
  daýris du-tri horojn, dum la alia du-tri tagojn: tio
  tuj videblas el la kvanto kaj kvalito de la
  respektive aprobitaj dokumentoj. Due, la forumo en UK
  estis fermita al kelkaj: ERA estis rifuzita,
  ekzemple; male, en KCE ekzistis neniu rifuzo --
  ćiu estis bonvena. Trie, la forumo en Francio
  traktis esence unu demandon: kiel kontribui al
  Kampanjo 2000? En Svislando estis traktitaj pluraj,
  kaj tute alispecaj demandoj, ćiukaze ne funkciaj al
  unu difinita asocio. Kvare, la forumo de UEA ne havas
  verajn precedencojn; male, Ćaýdefono 1998 daýrigas
  la tradicion de Raýmo 1980, Varsovio 1984, Segedo
  1988. Kvine, la forumo de UEA ne startis de komuna
  denominatoro, dum en la Forumo por la Esperanta
  Civito tia ekzistis: temas pri La Kvintezo, proponita
  de LF-koop.

  LOdE: Řuste La Kvintezo, kaj la vorto Civito, donas
  la impreson ke la svisa forumo estis tro
  antaýkondićita . . .

  GS: Se tiel estus, ne aliřus tiom da establoj
  (entute 25), kaj tiom diversaj: internaciaj
  fakasocioj (fervojista, sciencista), politikaj (IKEL,
  ERA), landaj (hungara, kataluna, svisa), lokaj (el
  Bulgario), Akademio de Esperanto, kulturcentroj (KCE,
  Lesjoefors en Svedio, IIC en Italio), redakcioj
  ("Literatura Foiro", "Heroldo de Esperanto",
  "Kontakto", Radikala radio), eldonejoj (LF-koop),
  bibliotekoj, OSIEK, Esperanta PEN, SAT . . . Neniu
  sentis sin antaýkondićita. La debato estis vigla
  kaj libera, sub la tagprezido de Gyoergy Nanovfszky,
  Perla Martinelli kaj Ljubomir Trifonćovski. La
  dokumentoj ne estis aprobitaj ćiam unuanime, pri la
  Pakto estis sindetenoj kaj unu kontraýa voćo.

  LOdE: Kion diras la Pakto?

  GS: La Pakto por la Esperanta Civito estas
  interkonsento (ratifota de la asembleoj de la
  respektivaj establoj) celanta la starigon de komuna
  arbitracia instanco (la Kortumo), kiu difinos
  řeneralan kondutkodon, kaj de konstitucia ćarto.
  Tiudirekte laboros kvinopa Evolukomisiono, elektita
  de la Forumo mem. La tuto rememorigas pri Gruetli,
  kie en 1291, danke al la Ľuro de tri kantonoj,
  ekestis la svisa konfederacio.

  LOdE: Ću vi ne celas krei ian specon de anti-UEA?

  GS: Ne, kaj la plej evidenta pruvo por tio estas, ke
  eblas aliři al la Pakto kaj samtempe al la Strategia
  Forumo interne de UEA. Temas pri pakto por, ne
  kontraý io. Memkompreneble, řin karakterizas certa
  koncepto pri Esperantio. Estas interese rimarki,
  tiurilate, ke la sociologia modelo de diaspora lingva
  minoritato, inspirita de raýmismo, evoluis danke al
  la Forumo. La Esperanta Civito alprenos la
  konstitucian modelon (korektitan al federalisma
  direkto) de aliaj senteritoriaj civitoj, kiel la
  ordeno de la maltaj kavaliroj. Aliflanke, la
  Evolukomisiono laboros por atingi agnoskon fare de la
  dublina Buroo de la malpli disvastigitaj lingvoj.

  LOdE: Ću do baldaý Esperantio havos propran
  futbalteamon verdestelitan?

  GS: La paktintoj ne elektis la modelon de naciţtato,
  sed de lingva kolektivo sen teritoria ligiteco.
  Esperantio havas flagon kaj himnon, havis monunuojn,
  eble havos poţtmarkojn. Sed ne armeon, nek
  futbalteamon.

  LOdE: Ću la decidoj de Ćaýdefono havos apartan
  efikon interne de LF-koop?

  GS: Laý mi jes. La kulturpolitika dimensio fariřos
  malpli grava, kompare kun la produkta kaj administra.
  La epoko de la "entrepreno-partio" baldaý finiřos.
  Same kiel la Esperanta PEN transprenis de LF-koop la
  taskon demonstri la valoron de esperanto kiel arta
  perilo, la Forumo por la Esperanta Civito povos
  transpreni la taskon demonstri la valoron de nia
  lingvo kiel identigilo.

  LOdE: Kiam denove kunvenos la Forumo, kaj el kiuj ři
  konsistos?

  GS: Iam inter aýgusto 1999 kaj aýgusto 2000, laý
  decido de la Evolukomisiono (kies membroj estas David
  Buhlmann, Judit Felszeghy, Daniela Giglioli, Marco
  Picasso kaj Ljubomir Trifonćovski, vicmembroj Romano
  Bolognesi, Gyoergy Nanovfszky kaj Giorgio Silfer).
  Rajtos aliři nur la establoj subskribintaj la
  Pakton: kompreneble ankaý ne partoprenintaj en la
  unua Forumo. Praktike, temos pri la Forumo de la
  Paktintoj.

  LOdE: Kiun sintenon havos la Forumo rilate al la
  lingvo mem? Ću ři agnoskos la aýtoritaton de la
  Akademio kiel "lingva kortumo"?

  GS: Mi opinias ke la sinteno estos konservative
  fundamentisma, tial ke ni kredas esperanton
  transnacia kulturlingvo, kaj ne internacia helplingvo
  plibonigebla (kiel asertas André Albault) por
  la "fina venko" . . . Raýmismo kondamnas ekzemple la
  provojn de ortografiaj reformoj, kun kiuj koketas
  Iltis-anoj kaj kelkaj (eks)membroj de la Akademio.
  Se la Akademio mem ne distanciřos de ili, mi persone
  kontraýos asigni al ři la rolon de "lingva
  kortumo".

  LOdE: Al kiu, do?

  GS: La decido apartenos al la Forumo de la Paktintoj,
  sed ři dependos, mi emfazas, de la sinteno de la
  Akademio mem.

  LOdE: Kie aperos la diversaj dokumentoj de la Forumo?

  GS: Unuavice en "Literatura Foiro" kaj "Heroldo de
  Esperanto", de kie ili estos libere kopieblaj.

Mi lasas al aliaj respondi al ći kulmino de absurdo. La
ći-sekva artikolo de Lindstedt publikiřis en numero 1998:11 de
_La Ondo de Esperanto_, kaj tiu de Corsetti respondas al iu
neidenta praversio de ři rete dissendita.




Jouko Lindstedt

Esperantujo apartenas al ćiuj


La intervjuo kun Giorgio Silfer en _LOdE_ 10/98 kaj la
(kontraý)kongresa numero 9-10/98 de _Heroldo de Esperanto_
raportas pri la "Forumo por la Esperanta Civito", okazinta en
Svislando kaj iniciatita de LF-Koop. Oni povas konstati, ke la
tiel nomataj raýmistoj nun definitive forlasis la koncepton de
Esperanto kiel ideo kaj movado strebanta al pli justa lingva ordo
en la mondo: nun la ćefa celo estas "atingi agnoskon fare de la
dublina Buroo de la mapli disvastigitaj lingvoj"! Sendube tia
elpaţo inspiros la mondan gazetaron al spritaj artikoletoj pri
tio, kiel la esperantistoj fine konfesas sian malvenkon. Ću
Zamenhof deziris defendi malgrandajn lingvojn nur kreante unu
plian?

Laý la analizo de Silfer en _Heroldo_, la spertoj en PEN-klubo
[!] montris, ke la monda lingvo-problemo ne estas tia, kiel la
esperantistoj kredis. Li pledas por pli vasta uzo de la hispana
kaj araba kiel laborlingvoj en internaciaj organizoj. "Poste,
eventuale, je individua nivelo, ekzistos ankaý la solvo de la
lingva problemo pere de alternativa komunikilo." Estas interese,
se vere tia estas la nova linio de Hungara Esperanto-Asocio aý
Svisa Esperanto-Societo, kiuj partoprenis la Civito-Forumon. Se
ni iam povos ekscii, kiuj vere partoprenis: la redaktoro de
_Kontakto_ sciigis al mi, ke la revuo neniam aliřis nek
partoprenis, malgraý tia informo fare de la civituloj. La
Akademio de Esperanto aliřis per decido de la antaýa gvida
duopo (Bormann kaj Martinelli), sed la nova estraro elektita
antaý ol la Civito-Forumo okazis sendis nenian oficialan
reprezentanton al ři.

La Civito estas provo de la raýmistoj uzurpi la koncepton
"Esperantujo". La Pakto aprobita en la Civito-Forumo antaývidas
preparadon de "Konstitucia Ćarto de Esperantio". Sed ři neniam
estos mia konstitucio, tamen mi apartenas al Esperantujo.
Almenaý ekde la Bulonja Deklaracio estas klare, ke ćiu uzanto
de Esperanto rajtas sin nomi esperantisto, oni bezonas subiři al
neniaj organizoj.

Siatempe, la Manifesto de Raýmo (kiun mi kunverkis kun Silfer)
celis deklari, ke ekzistas ne nur la Esperanto-movado, sed ankaý
la Esperanto-komunumo. Ři ne estis la unua, nek la lasta
dokumento de esperantistoj, kiuj emfazas tion. La komunumo kaj la
movado (kies celojn formulas tre klare la Manifesto de Prago)
kompletigas unu la alian. La movado devas esti organizita, la
komunumo estas nefermita, plurcentra, libera. Se oni komencas
organizi la komunumon -- eć se "federalisme", eć se en la
spirito de Grutli 1291, kiun supozeble ćiu barata, japana kaj
brazila esperantisto konas -- se oni do pretendas organizi
la komunumon, oni nur kreas duan movadon. La komunumo restas
ekster ćiaj organizaj provoj. Tial la raýmistoj perfidis la
Manifeston de Raýmo.

Silfer estas lerta propagandanto: laý li la Montpeljera
Strategia Forumo de la Eperanto-Komunumo okazis "interne de UEA"
(kio ne veras, alie ja ekzemple SAT ne aliřus!), dum la
Civito-Forumo estis ideale malfermita al ćiuj. Tamen, oni ja
povis facile antaývidi, kiajn dokumentojn la Civito-Forumo
akceptos, ćar la raýmismo jam delonge estas nur tia, kia řin
degnas difini LF-Koop kaj Silfer mem.

Por doni unu ekzemplon: la Manifesto de Raýmo havas unu
ćapitreton pri "La kongresoj kiel vojo al kresko": "Internaciaj
kongresoj kaj renkontiřoj estas esencaj por la asimiliřo de
homoj al nia lingva komunumo: necesas unuflanke kongresi pli ofte
inter ni, kaj rezervi la kunsidadon de gvidorganoj al apartaj
funkciulaj kunvenoj . . ." Estas malfacile akordigi tion kun la
kolosa ćikanado pri la ći-jara Universala Kongreso en la
raýmisma _Heroldo_, kie oni plendas řuste kaj precize pro tiu
asimila, komunum-fortiga rolo de UK. Sed aliloke en la gazeto oni
jam povas legi, ke Silfer řustigis tiun parton de la Manifesto:
ekde nun ni parolu pri la Esperanto-centroj kiel vojo al kresko.
Ću ćio ći rememorigas vin pri certaj ideologioj kaj iliaj
rajtigitaj interpretistoj?

En la intervjuo de _LOdE_, Silfer diras: "Raýmismo kondamnas
ekzemple la provojn de ortografiaj reformoj." Mi ne subtenas
ortografiajn reformojn, sed certe ni neniel pensis pri ili en
Raýmo en 1980! Sed ne estas la unua fojo, ke Silfer akaparas la
rajton interpreti, kion la raýmismo "ekzemple" kondamnas aý
aprobas. En _LOdE_ li postulas, ke la Akademio de Esperanto
distanciřu de certaj reformemuloj, alie ři ne plu rajtos esti
la "lingva kortumo" de la civituloj. Malofte iu tiel arogante
starigas kondićojn al la Akademio kiu, kompreneble, neniel
bezonas sin esprimi pri tio, kion faras ekzemple řiaj eksmembroj
Albault aý Haupenthal. La Akademio ne ćesis apogi la
Fundamenton, kaj ćiu esperantisto ja povas facile kompari
radikalajn reformprovojn kun la Fundamento.

Mi ne timas por Esperantujo: tia megalomania entrepreno kiel la
"Civito" nepre fiaskos. Sed mi bedaýras ćiujn esperantistojn,
kiuj estos misgvidataj de ři kaj devos per amara sperto lerni,
ke en Esperantujo troviřas lertaj propagandistoj por malplenaj
ideoj. La raýmistoj ja neniam povus mem kreskigi la komunumon:
oni fariřas esperantisto pro simpatio al tiuj idealoj de
tutmonda identeco kaj lingva egaleco, al kiuj la "Civito" turnas
sian dorson -- oni ne esperantistiřas por aparteni al
senteritoria ludnacio aý al nova Malta ordeno. Tial la raýmismo
devas ćiam paraziti sur la serioza movado.




Renato Corsetti

Ne tuţu esperantistojn


Kiu diras ke suomoj estas tre trankvilaj silentuloj? Jouko, vi
rajtas peti la honoran civitanecon de Malto. Mi kaj [Jorge]
Camacho, kompare kun vi, estas veraj nordanoj. Aliflanke, pli
bone ol mi aý [Jorge] vi elektas la temojn, pri kiuj vi
eksplodas. Temas pri principaj temoj.

Tio, kion Heroldo raportis, estos studata en lernejoj por
Ľurnalistoj kiel tipa ekzemplo de lerta misinformado.
Kompreneble ćiu revuo rajtas elekti sian stilon.

Kiam temas pri la Strategia Forumo de la Esperanto-komunumo, kies
unua kunsido okazis en Montpeliero, mi povas nur diri ke en ři
estas loko por ćiuj (mi substrekas: ćiuj) organizaĽoj,
centroj, kooperativoj ktp. de esperantistoj.

Mi refaras ći tie publike la inviton, kiu estis farata al la
unuopaj organizaĽoj. Se KCE, LF-Koop, PEN-Klubo aý kiu ajn alia
organizaĽo volas aliři al tiu Forumo, la pordoj estas vaste
malfermitaj. La forumo celas kunligi ćiujn erojn de la
esperantlingva komunumo, por ke ili amike kaj samnivele kunlaboru
unu kun la alia. Ne estas antaýkondićoj aý subskribendaj
dokumentoj.

Pri la idearo de sendependa "kvazaý-ţtato", mi ne havas ion por
aldoni al tio, kion Jouko diris.

Mi volas iom korekti tion, kion Jouko diris: "Kiam oni komencis
vidi tion [la gravecon de la komunumo] ankaý en UEA-rondoj
-- ne malplej pro la analizoj de Humphrey Tonkin". Nu,
kvankam Humphrey Tonkin havas multajn meritojn, mi volas diri ke
jam Hodler pensis ćefe pri la komunumo, kiam li fondis UEA'n.

Krome, kiam venas riproćoj al UEA, ofte tiuj riproćoj estas de
la speco: "Vi nur okupiřas pri administrado de la membroj kaj
servoj al ili. Vi dedićas tro malmultan energion al disvastigado
de Esperanto".

"Kio min ofendas kvazaý persone, eć se ne estas persona afero,
estas la provo de la 'civito' uzurpi la koncepton 'Esperantujo'
(kvankam en la misformo 'Esperantio')." Kaj mi aldonas ke mi
persone estas multe pli ofendita, kiam oni klopodas trompi
simplajn esperantistojn. Mi konas amason da simplanimaj
esperantistoj, kiuj eble eć konfuzas SAT kaj UEA, sed kiuj
dedićas al la afero de Esperanto sian tempon kaj monon, sen eć
la espero esti menciataj en la bulteno de la loka klubo. Kiam oni
klopodas trompi tiujn sindonemajn homojn per distordo de la
faktoj kaj per svingado de alte sonaj konceptoj, por celoj pri
kiuj mi ne volas paroli, mi iřas pli kolera ol Jouko, ćar tio
similas al ţtelado de bombonoj će infanoj. Ne tuţu
esperantistojn. Se vi volas vi havas la tutan neesperantistan
mondon je dispono. Provu tie.




Claude Piron

[Pri "eminentaj" esperantistoj]


Ţajne duflanka karaktero estas ofta afero će "eminentaj"
esperantistoj. Mi ne havas specialan klarigon pri la fenomeno,
sed mi konstatas, ke la esperanto-mondo allogas homojn (aý pli
facile ol aliaj medioj havigas teneblan lokon al homoj) kiujn
karakterizas tuta serio da tipaj trajtoj:

+ ili havas pri si altan, se ne diri grandiozan, opinion;

+ ili emas juři kaj kondamni;

+ ili agas, skribas, parolas, kvazaý estus evidente, ke ili
rajtas juři kaj kondamni, kaj por tio kompetentas (aý pli
kompetentas ol ćiu ajn alia);

+ ili ne havas dubojn pri sia praveco;

+ ili estas afablaj, amikecaj, kelkfoje eć ćarmaj en
interpersonaj rilatoj;

+ ilia cerba funkciado estas tipa pri la maldekstra duonsfero,
pli analiza ol sinteza, pli teoria ol praktika, pli "fakta" ol
"etosa", pli "pensa" ol "senta" aý "intuicia";

+ ili ne povas pritrakti ion, kio ne estas nete difinebla;

+ ili emas konsideri, ke ćiu problemo povas havi nur unu řustan
solvon;

+ ili estas ne tre toleremaj (konsekvenco de la Ľus citita
trajto en la sfero de interhomaj rilatoj);

+ ili evitas person-al-personan alfrontiřon, sed tre ofte
diskonigas siajn juřojn publike (ili neniam sendos al vi
leteron, sed ne hezitos publikigi artikolon aý pamfleton pri
vi);

+ ili montriřas nekapablaj konsideradi argumenton kontraýan al
ilia starpunkto (ili rebatas antaý ol pripensi, aý simple
ignoras la fakton, ke iu alia malsamopinias);

+ ili povas paroli rapide kaj verve, kaj ridigi publikon (ofte
per sia ironio);

+ ili fakte ne elportas kritikon (kvankam ili povas tion
ţajnigi);

+ ili ofte havas tre rigidan, fortan opinion pri tre eta, negrava
detalo;

+ ili havas rapidan, akran inteligentecon, kiu koncentriřas unue
aý nur sur la negativaj aspektoj de la koncerna afero;

+ ili havas bonegan memoron, kaj sekve grandan erudicion, ofte en
tre diversaj kampoj;

+ ili fascinas, dum tempo, parton de la koncerna publiko, kiu
povas portempe surpiedestaligi ilin: la piedestalon ili videble
(infanece) řuas;

+ al multaj ili donas la impreson, ke ili pli ţatas ideojn kaj
abstraktaĽojn (regulojn, principojn . . .) ol homojn;

+ ili estas tre netaj, klarliniaj kaj relative rigidaj en la
maniero korpe teni sin aý sin vesti;

+ ili strukturas rilatadon alprenante la rolon de patro kaj
provante devigi la aliulon roli kiel infano;

+ ili estas pli nekonsciaj pri siaj malfortoj aý ridindaj
aspektoj ol la plimulto el la homoj, kvazaý konstati ion
negativan pri si estus netolereble.

+ ili estas viroj;

+ pluraj el tiuj, kiujn mi persone kona/is (ekzemple S., L., H.,
J.), kapabla/is paroli admire pri si mem dum tuta horo, ne
rimarkante, kiel stranga tio aperas al la ćirkaýuloj.

Kial personecoj tiel strukturitaj iom oftas en Esperantujo, estas
malfacile diri. Eble ćar estas medio sufiće malvasta por ke
estu relative facile eminenti (mi publikigis en esperanto
romanojn, kiujn mi neniam povus publikigi en lingvo kun vasta
verkistaro, kaj sekve kun forta konkurenco). Eble ankaý ćar
estas tiom da homoj, kiuj malbone regas la lingvon, ke iu, kiu
bonege regas řin, facile trovas kontraýulojn nekapablajn
defendi sin.

Mi suspektas, ke tiaj homoj havas en si fortan agresemon, sed ne
sentas sin fizike aý psike sufiće sekuraj por rekte ataki. Por
antaýgardi sin kontraý eventuala atako, ili havas ridetan,
afablan sintenon. Ili provas eviti la danřeron de alfrontado per
ćarmo al la amaso kaj bato al la unuopulo. Al psikologo ili
donas la impreson, ke ili kompensas ion neelporteble vakuan, aý
negativan, funde de si. Kvazaý ilia tuta energio estus dedićita
al la celo "mi ne vidu, ke mi valoras nenion", al iu bezono pruvi
sin pli alta ol la aliaj.

La strukturiřo de tia personeco verţajne komenciřis en la
infaneco, kiam la intelekto kapablas rezoni nur per du terminoj:
'ćio / nenio', 'unua / lasta'. Por tia pensosistemo [***], la
sola maniero ne esti lastulo (t.e. iu forĽetinda, mokinda),
estas eminenti. Kaj por atingi la supron, kaj pri tio ne dubi,
estas utile malaltigi kiel eble plej multe da aliuloj. Ćiu
kritiko al iu alia do fortigas la senton pri praveco kaj
supereco, kaj krome ři iom kontentigas la agreseman bezonon
venři sin kontraý homaro, kiu malhelpis onin řui dekomence
senton pri plena sekureco. Sed eble ćio ći estas nur la frukto
de senbaza cerbumado. Fakte mi neniam havis okazon vere kontroli
miajn hipotezojn, ćar miaj rilatoj kun tiaj homoj neniam atingis
la gradon de konfidenceco, sen kiu oni ne vere konas la alian.

[***] NOTO:

Eble la parto pri la infaneca dutermina pensado ne estas sufiće
disvolvita. Tial mi aldonas pliklarigon. Řis la ařo de
proksimume ses jaroj, la intelekto de infano ne povas funkcii
uzante pli ol du terminojn. Tiu manko bedaýrinde relative ofte
plu retroviřas en plenkreskuloj, en kampoj, kie la intelekta
funkciado ne povis vere maturiři (kaj nia socio, inkluzive de la
lerneja instruado, ne ebligas al ři maturiři en kampoj kiel
politiko, metafiziko, emocia kaj senta vivo, homaj rilatoj, ktp.
La fakto, ke tiom da homoj komprenas, ke esperanto celas
anstataýi la aliajn lingvojn fontas el tiu infaneca pensmaniero:
la problemo strukturiřas en du terminojn: naciaj lingvoj,
internacia lingvo; ne eblas loko por ambaý).

Karakterizo de tiu mensa funkciado estas, ke konstante aperas
simetrioj, kiuj ne ekzistas en la realo. Unu el la plej tipaj
estas: "se li aý ţi eraras, mi pravas" aý "se ţi aý li estas
pli malalta, mi estas pli alta".

Tiaj simetrioj estas fuţaj per tio, ke mi tute ne ţanřiřas
pro tio, ke iu alia ţanřiřis, ke okazis io al li, aý ke li
elmontris iun mankon. Kompreneble, se iu falis malalten, mi estas
pli alta -- rilate al tiu. Sed tio ne signifas ke objektive
kaj řenerale io ţanřiřis en mia alteco. En la personeca
strukturo, kiun mi priskribis pri eminentuloj, la objektiva
funkciado ne encerbiřis, kaj la koncernatoj plu funkcias en
memtaksado kiel kvinjaruloj. Ili do serćas ćiajn okazojn montri
la erarojn en la aliaj, ćar tio donas al ili senton pri
altestareco, kaj ili sopiras al tiu sento, ili havas kvazaý
nekontentigeblan soifon al ři, verţajne pro nekonscia tre
profunda kaj vunda sento pri malalteco, eteco, nenivaloro.

Alivorte, iu matura koncerne sian membildon akceptas sin tia, kia
li aý ţi estas, ću sen speciala deziro plibonigi sin, ću kun
tia deziro, sed ţi aý li ne bezonas, por senti sin
akceptebla/akceptinda, ke la aliaj (aý iu alia, sed en tiu
dutermina pensado, "iu alia" kaj "ćiuj aliaj" estas la samo)
situu malsupre.

Eble mi perdigis vian tempon per ći tiuj precizigoj, se tiel,
bonvolu pardoni min. Sed la kompreno pri falsaj simetrioj ţajnas
al mi tre grava por kompreni la mensan funkciadon de la tipo,
kiun mi priskribis en mia antaýa mesařo.




Lastsekunda informo


Lastsekunde mi eksciis, ke ERA-Radikala Asocio forlasis la
Forumon por la Esperanta Civito kaj ći ties Evolu-komisionon
(EKo), laý retmesařo el la diskutlisto de ERA plusendita kun la
titolo _Ili kverelis_. Nekredeble!!! kaj subskribita de Daniela
Giglioli je 25.02.1999. Ju pli da divorcoj, des malpli da
tentakloj . . . La tri-epizoda informo finiřas jene: "_Lasta
epizodo: la Vicmembro Silfer -- tiu estas kiu, eventuale,
devus anstataýi efektivan Membron -- submetas voćdone al
la efektivaj membroj de EKo sian 'Ćarton pri konstitucia
monarkio' kaj proponas sin mem kiel 'Reřo[n] de Ćiuj
Esperantioj'. Ćar ni ne volas spekti tiun lastan antaýviditan
epilogon, ERA forlasas la Evolu-Komisionon kaj la Forumon._"




452 farenhejtoj

  _al Ljubomir Trifonćovski_


  --Tiuj, kiuj kalumnie
  nomas min "Kulturministro
  sen kulturo kaj sen klero",
  evidente nur mensogas,
  mistifikas kaj malicas.
  En la universitato,
  patro-sprone, mi sukcese
  kursis juron unu jaron,
  sed mi baldaý ekdecidis
  miajn studojn foroferi
  por la bono de l' Partio.
  Ćar la Ordon ni konservu,
  hipotezajn malamikojn
  de l' Partio kaj Patrujo
  mi volonte ekzekutos
  laý la leřoj, kiujn diktas
  nia Popolestro kara.
  Mi nur peras la ordonojn
  kaj dezirojn Popolestrajn;
  mi nur servas diligente
  la bonfarton de l' Reřimo,
  ćiutage kun pli firmaj
  strebo, ardo, sindedićo.
  La rezulton, senkonteste,
  la Civito mem aklamas.
  Post la Venko, tenas vigla
  tiun ći Departementon
  disidentoj plej obscenaj,
  kritikaĽoj elsarkindaj,
  manuskriptoj por bruligo.
  La Realo řin sankcias:
  ascendunte unu ţtupon,
  unu rangon, unu gradon
  mi postenus apud Li.

  _(La Kulturministro)_

Ikselo, 21.09.1998







End of Project Gutenberg's La liturgio de l' foiro, by Jorge Camacho

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA LITURGIO DE L' FOIRO ***

***** This file should be named 23586-8.txt or 23586-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/2/3/5/8/23586/



Updated editions will replace the previous one--the old editions will be
renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no one
owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and
you!) can copy and distribute it in the United States without permission
and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the
General Terms of Use part of this license, apply to copying and
distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the
PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a
registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks,
unless you receive specific permission. If you do not charge anything
for copies of this eBook, complying with the rules is very easy. You may
use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative
works, reports, performances and research. They may be modified and
printed and given away--you may do practically ANYTHING with public
domain eBooks. Redistribution is subject to the trademark license,
especially commercial redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://www.gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
This particular work is one of the few copyrighted individual works
included with the permission of the copyright holder.  Information on
the copyright owner for this particular work and the terms of use
imposed by the copyright holder on this work are set forth at the
beginning of this work.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS,' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org

Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Each eBook is in a subdirectory of the same number as the eBook's
eBook number, often in several formats including plain vanilla ASCII,
compressed (zipped), HTML and others.

Corrected EDITIONS of our eBooks replace the old file and take over
the old filename and etext number.  The replaced older file is renamed.
VERSIONS based on separate sources are treated as new eBooks receiving
new filenames and etext numbers.

Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.

EBooks posted prior to November 2003, with eBook numbers BELOW #10000,
are filed in directories based on their release date.  If you want to
download any of these eBooks directly, rather than using the regular
search system you may utilize the following addresses and just
download by the etext year.

http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext06

    (Or /etext 05, 04, 03, 02, 01, 00, 99,
     98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 92, 91 or 90)

EBooks posted since November 2003, with etext numbers OVER #10000, are
filed in a different way.  The year of a release date is no longer part
of the directory path.  The path is based on the etext number (which is
identical to the filename).  The path to the file is made up of single
digits corresponding to all but the last digit in the filename.  For
example an eBook of filename 10234 would be found at:

http://www.gutenberg.org/1/0/2/3/10234

or filename 24689 would be found at:
http://www.gutenberg.org/2/4/6/8/24689

An alternative method of locating eBooks:
http://www.gutenberg.org/GUTINDEX.ALL

*** END: FULL LICENSE ***